پروتز کودکان یکی از حوزه‌های مهم و حیاتی در علم توانبخشی و ارتوپدی است که به کمک آن زندگی کودکانی که به هر دلیل اندام خود را از دست داده‌اند، تغییر می‌کند. استفاده از پروتز برای کودکان به آن ها این امکان را می‌دهد که در فعالیت‌های روزمره خود شرکت کنند و به آن ها کمک می‌کند تا همانند سایر همسالان خود زندگی کنند. طراحی پروتز برای کودکان نیازمند توجه به ویژگی‌های خاص جسمانی و رشدی و نوع مشکل آنهاست، زیرا بدن کودکان به سرعت در حال رشد است و پروتزها باید قابلیت تنظیم و تطبیق با این تغییرات را داشته باشند.
پروتز کودکان چیست و چه کاربردی دارد؟
پروتز کودکان، یک ابزار پزشکی است که به منظور جبران نقص یا از دست رفتن عضو در بدن کودکان طراحی می‌شود. این پروتزها برای کودکانی که به دلایل مختلف مانند بیماری ها، حوادث یا نقص های مادرزادی عضو خود را از دست داده‌اند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. پروتزهای ارتوپدی کودکان به طور خاص برای رشد و تغییرات بدن کودک طراحی می‌شوند، زیرا بدن کودکان به سرعت در حال تغییر است و پروتز باید قابلیت تنظیم و رشد با کودک را داشته باشد.
بیشتر بخوانید: صافی کف پا در کودکان
انواع پروتزهای مخصوص کودکان
پروتزهای مخصوص کودکان با توجه به نیازهای خاص هر کودک و نوع نقص یا آسیب، به دسته های مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه انواع اصلی پروتزهای ارتوپدی کودکان را معرفی می‌کنیم.
پروتزهای دست و بازو:
این پروتزها برای کودکانی طراحی می‌شوند که به دلایل مختلف مانند نقص مادرزادی یا حوادث، بخشی یا تمام دست یا بازو خود را از دست داده‌اند. این پروتزها به صورت دست‌های مصنوعی ساده یا دست های مصنوعی متحرک و انعطاف پذیر طراحی شوند که به کودک کمک می‌کنند تا فعالیت های روزمره را انجام دهد.
پروتزهای پا و ساق پا:
برای کودکانی که پا یا قسمتی از پا را از دست داده اند، این پروتزها طراحی می‌شوند. این نوع پروتزها به کودک کمک می‌کنند تا بتواند راه برود، بدود و فعالیت های ورزشی انجام دهد. انواع مختلفی از پروتزهای پا برای انواع مختلف نقص ها و نیازها وجود دارد، از جمله پروتزهای ساده و پروتزهایی که قابلیت تغییر شکل دارند.
پروتزهای کمر و لگن:
در مواردی که نقص در ناحیه بالای پا یا لگن وجود دارد، از پروتزهایی استفاده می‌شود که ناحیه کمر و لگن را پوشش دهند. این پروتزها به‌صورت متناسب با رشد کودک تنظیم می‌شوند تا قابلیت استفاده طولانی مدت داشته باشند.
پروتزهای صورت و فک:
این نوع پروتزها برای کودکانی که به دلیل تصادف، بیماری یا نقص مادرزادی بخشی از صورت خود را از دست داده‌اند، طراحی می‌شوند. پروتزهای صورت برای بازسازی ظاهر صورت و بهبود عملکرد آن مانند جویدن و صحبت کردن استفاده می‌شوند.
پروتزهای ورزشی:
برای کودکانی که در فعالیت های ورزشی شرکت می‌کنند و نیاز به پروتزهایی دارند که قادر به تحمل فشارهای فیزیکی و حرکت های سریع می‌باشند، پروتزهای ورزشی طراحی می‌شوند. این پروتزها سبک تر و مقاوم تر از پروتزهای معمولی هستند.
بیشتر بخوانید: استئوسارکوم در کودکان
بهترین سن برای استفاده از پروتز در کودکان
بهترین سن برای استفاده از پروتز در کودکان به نوع نقص یا آسیب و سرعت رشد کودک بستگی دارد. به طور کلی، پروتزها از سنین بسیار پایین، حتی از 6 ماهگی، قابل استفاده هستند. اگر کودک به دلیل نقص مادرزادی یا آسیب، قسمتی از بدن خود را از دست داده باشد. در این سنین، پروتزها به‌طور خاص برای تطابق با تغییرات سریع رشد کودک طراحی می‌شوند و به کودک کمک می‌کنند تا در فعالیت‌های روزمره مانند نشستن، ایستادن و حرکت کردن مشارکت کند. همچنین، در سنین پیش‌دبستانی و دبستانی که کودک در حال رشد سریع است، پروتزها باید به طور منظم تنظیم شوند تا با تغییرات بدن کودک همگام شوند.
مزایا و محدودیت‌های پروتز برای کودکان
پروتزها برای کودکان مزایا و محدودیت هایی دارند که به نوع پروتز، وضعیت جسمانی و نیازهای فردی هر کودک بستگی دارد. در ادامه به برخی از مهم ترین مزایا و محدودیت های استفاده از پروتز برای کودکان اشاره می‌کنیم.
مزایا:
- افزایش استقلال و قابلیت تحرک: پروتزها به کودکان کمک می‌کنند تا دوباره به فعالیت های روزمره خود ادامه دهند. این امر به افزایش اعتماد به نفس و استقلال کودک کمک می‌کند.
- رشد و تطابق با تغییرات بدن: پروتزهای مخصوص کودکان به گونه ای طراحی می‌شوند تا با رشد سریع بدن کودک تطابق پیدا کنند. این ویژگی باعث می‌شود که پروتز به مدت طولانی تری قابل استفاده باشد و نیازی به تعویض مکرر نداشته باشد.
- کمک به بهبود ظاهر و سلامت روان: پروتزها به کودکان کمک می‌کنند تا احساس متفاوت بودن یا نداشتن عضو خاصی را کمتر تجربه کنند و در نتیجه در زمینه های اجتماعی، آموزشی و روانی بهبود می‌یابند.
- توانبخشی و تسریع در بهبودی: پروتزها به تسریع فرآیند بهبودی برای کودکانی که از دست دادن عضو به دلیل جراحت یا بیماری ها تجربه کرده‌اند، کمک می‌کنند.
محدودیت‌ها:
- یکی از محدودیت های اصلی پروتز برای کودکان این است که بدن کودکان به طور سریع رشد می‌کند و پروتزها نیاز به تغییرات یا تعویض مکرر دارد. این امر به مشکلاتی در تطابق با اندازه‌های جدید و هزینه‌های اضافی منجر می‌شود.
- برخی از کودکان به طور کامل با پروتز خود سازگار نمی‌شوند و احساس ناراحتی می‌کنند.
- اگرچه پروتزهای مدرن دارای ویژگی های پیشرفته‌ای هستند، اما برخی از آنها هنوز نمی‌توانند تمام عملکردهای طبیعی اعضای از دست رفته را به طور کامل بازسازی کنند.
- پروتزها نیاز به مراقبت های ویژه دارند تا عملکرد آنها حفظ شود. این به معنی تمیز کردن منظم، بررسی وضعیت پروتز و تعویض قطعات خراب یا فرسوده است که برای والدین و مراقبان کودک دشوار می‌باشد.
بیشتر بخوانید: افتادگی مچ پا در کودکان
چگونه یک پروتز مناسب برای کودک انتخاب کنیم؟
انتخاب پروتز مناسب برای کودک نیازمند توجه به چندین فاکتور مهم است. ابتدا باید نوع نقص یا آسیب جسمی کودک، از جمله ناحیه‌ای که پروتز نیاز است، به دقت ارزیابی شود. سپس پروتز باید مطابق با سن، وزن و سطح فعالیت کودک طراحی شود تا نه تنها عملکرد طبیعی را بازسازی کند بلکه راحتی و تطابق با بدن در حال رشد کودک را نیز تضمین نماید. همچنین پروتز باید از مواد سبک و مقاوم ساخته شده باشد تا کودک بتواند به راحتی از آن استفاده کند و در عین حال خطر عوارضی مانند آسیب به پوست یا ناراحتی را کاهش دهد.
مراحل تنظیم پروتز برای کودکان
تنظیم پروتز برای کودکان یک فرآیند پیچیده است که نیازمند دقت و توجه به رشد و نیازهای فردی هر کودک دارد. مراحل اصلی تنظیم پروتز برای کودکان به شرح زیر است.
- اولین مرحله، ارزیابی دقیق وضعیت کودک توسط پزشک متخصص است. در این مرحله، نوع نقص یا آسیب، سطح فعالیت کودک و نیازهای خاص او بررسی می‌شود. همچنین، پزشک نظرات والدین در مورد نحوه استفاده از پروتز و توقعات آنها را در نظر می‌گیرد.
- پس از ارزیابی، پروتز به طور خاص برای کودک طراحی می‌شود. این طراحی شامل انتخاب مواد مناسب، اندازه‌گیری دقیق نواحی بدن کودک و در نظر گرفتن رشد آینده او است.
- بعد از طراحی، پروتز ساخته می‌شود. این مرحله شامل استفاده از تکنولوژی های پیشرفته برای ساخت پروتز از مواد سبک و مقاوم است. به دلیل رشد سریع بدن کودک، پروتز باید به طور منظم تنظیم و اصلاح شود. در هر مرحله از رشد کودک، نیاز به تغییر اندازه پروتز برای راحتی و کارایی بیشتر می‌باشد. این تنظیمات شامل تغییرات در اندازه، شکل یا اجزای پروتز است.
- پس از دریافت پروتز، کودک و والدین آموزش های لازم برای استفاده صحیح از آن را دریافت می‌کنند. برای اطمینان از اینکه پروتز به درستی عمل می‌کند و به طور موثر با رشد کودک همگام است، نیاز به پیگیری های منظم با پزشک و تیم توانبخشی وجود دارد.
مراقبت و نگهداری از پروتزهای کودکان
- مراقبت و نگهداری از پروتزهای کودکان بسیار مهم است تا عملکرد صحیح پروتز حفظ شود و از بروز مشکلات پوستی یا خرابی ها جلوگیری گردد. در اینجا برخی از نکات اساسی برای مراقبت و نگهداری از پروتزهای کودکان آورده شده است.
- قبل از هر بار استفاده از پروتز برای کودک، والدین باید آن را به طور دقیق بررسی کنند تا از سالم بودن تمام اجزا اطمینان حاصل کنید. این بررسی شامل چک کردن بند ها، پیچ ها و سایر قطعات است تا از عدم خرابی یا آسیب به آنها مطمئن شوید.
- بعد استفاده از پروتز، مخصوصا اگر کودک عرق کرده یا در محیط های مرطوب قرار داشته است، باید پروتز به طور کامل خشک شود. این کار به جلوگیری از ایجاد بوی نامطبوع و جلوگیری از آسیب به پروتز کمک می‌کند.
- در هنگام استفاده از پروتز، باید پوست کودک زیر پروتز به طور مرتب بررسی شود. از تحریکات پوستی، زخم ها یا قرمزی های ناشی از فشار پروتز جلوگیری کنید. استفاده از کرم های مرطوب کننده و پوشیدن لباس های نرم به کاهش مشکلات پوستی کمک می‌کند.
- با توجه به رشد سریع کودکان، پروتز باید به طور منظم توسط متخصص تنظیم شود. این تنظیمات شامل تغییر اندازه یا شکل پروتز است.