سرطان استخوان بیماری نادری است که مستقیما روی سلول‌های سازنده استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد. این بیماری بیشتر در استخوان‌های بلند مثل پا، بازو و لگن رخ می‌دهد و گاهی با درد و تورم در ناحیه آسیب‌دیده همراه است. تشخیص زودهنگام این سرطان از طریق روش‌های تصویربرداری و آزمایش‌های مختلف امکان‌پذیر است. به محض تشخیص، درمان‌هایی مثل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتو درمانی برای کنترل بیماری آغاز می‌شود. این درمان‌ها با هدف از بین بردن سلول‌های سرطان استخوان و جلوگیری از گسترش آن‌ها به دیگر بخش‌های بدن انجام می‌شوند.
سرطان استخوان چیست؟
سرطان استخوان (bone cancer) نوعی بیماری نادر است که با رشد غیرطبیعی سلول‌های استخوان‌ساز همراه است. این اختلال باعث ایجاد توده‌ای به نام تومور استخوانی می‌شود که در صورت بدخیم بودن، توانایی گسترش به سایر بخش‌های بدن را دارد. با اینکه همه استخوان‌ها مستعد ابتلا به این سرطان هستند، اما استخوان‌های بلند بازو، پا و لگن بیشتر درگیر می‌شوند.
تومورهای استخوانی در سنین مختلفی ظاهر می‌شوند، اما کودکان، نوجوانان و جوانان بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند. این سرطان معمولاً با درد مداوم، تورم یا کاهش حرکت در ناحیه آسیب‌دیده خودش را نشان می‌دهد. در برخی موارد، تومورهای خوش‌خیم نیز در استخوان‌ها ظاهر می‌شوند که برخلاف نوع بدخیم، به دیگر اندام‌ها سرایت نمی‌کنند و خطر کمتری دارند.
تشخیص زودهنگام توده‌های استخوانی اهمیت ویژه‌ای دارد. این فرآیند به پزشکان امکان می‌دهد تا نوع تومور و شدت بیماری را به دقت شناسایی کرده و برنامه درمانی مناسبی تدوین کنند. درمان به موقع تاثیر قابل توجهی بر بهبود کیفیت زندگی بیمار دارد و امکان مدیریت بهتر بیماری را فراهم می‌کند.
بیشتر بخوانید: کیست استخوان در کودکان
سرطان استخوان به چه علت ایجاد می‌شود؟
هنوز علت اصلی ابتلا به این بیماری مشخص نشده، اما برخی عوامل خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند. یکی از این عوامل، اختلالات ژنتیکی است. به عنوان مثال، جهش در ژن RB1 که معمولاً باعث ایجاد تومور شبکیه چشم یا رتینوبلاستوما (Retinoblastoma) می‌شود، احتمال ابتلا به این سرطان را هم بالا می‌برد. همچنین، افرادی که به بیماری‌های ژنتیکی نادر مانند سندرم لی فرامنی (Li-Fraumeni) مبتلا هستند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
بیماری پاژه استخوان نیز یکی از عواملی است که خطر ابتلا به سرطان استخوان را افزایش می‌دهد. این بیماری که بیشتر افراد مسن را مبتلا می‌کند، باعث شکل‌گیری استخوان‌های ضخیم و شکننده می‌شود. با این حال، فقط درصد کمی از افراد مبتلا به پاژه به تومور استخوان دچار می‌شوند.
قرار گرفتن در معرض تابش اشعه- مثل پرتودرمانی- هم یکی دیگر از عوامل خطر این سرطان است. علاوه بر این، برخی دارو‌های شیمی درمانی و بیماری‌هایی مثل توبروس اسکلروزیس (Tuberous sclerosis) و سندرم اگزوستوز یا بیرون زدگی استخوان نیز ریسک ابتلا به تومور استخوان را بالا می‌برند. به طور کلی، هرچند هیچ عامل خاصی مسئول بروز این سرطان نیست، اما این عوامل در ایجاد آن مؤثر هستند.
نشانه‌های سرطان استخوان
این سرطان در برخی موارد هیچ علامت خاصی به جز ظاهر شدن یک توده بدون درد ندارد. گاهی هم علائمی از خودش بروز می‌دهد که شایع‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- درد و تورم در ناحیه آسیب‌دیده: درد و تورم در استخوان‌های آسیب‌دیده یکی از رایج‌ترین علائم است که شب‌ها شدیدتر می‌شود.
- تشکیل توده سفت یا قابل لمس: در نواحی مختلف بدن، به ویژه در استخوان‌های بلند، یک توده سفت ایجاد می‌شود که به راحتی قابل لمس است.
- کاهش وزن ناخواسته: بسیاری از بیماران مبتلا به این سرطان به طور ناگهانی وزن زیادی از دست می‌دهند.
- خستگی مداوم: احساس خستگی شدید و مداوم که با استراحت بهبود نمی‌یابد.
- شکنندگی استخوان‌ها: استخوان‌های تضعیف‌شده به راحتی می‌شکنند، حتی با ضربه‌های جزئی.
- درد‌های عضلانی و استخوانی شبانه: درد‌هایی که شب‌ها شدیدتر می‌شوند و خواب فرد را مختل می‌کنند.
- کاهش دامنه حرکتی: به دلیل درد یا مشکلات استخوانی، حرکت برخی از مفاصل دشوار می‌شود.
- تب و تعریق شبانه: بسیاری از بیماران به تب و تعریق شبانه مبتلا می‌شوند که نشان‌دهنده وجود یک مشکل خاص است.
بیشتر بخوانید: صافی سر نوزاد
تشخیص سرطان استخوان
برای تشخیص تومور استخوانی، پزشک از چند روش مختلف استفاده می‌کند که هر کدام اطلاعات دقیقی درباره محل و نوع تومور به دست می‌دهند. این روش‌ها عبارتند از:
1. آزمایش‌های تصویربرداری: این آزمایش‌ها اندازه و مکان تومور را مشخص می‌کنند. برخی از روش‌های تصویربرداری برای تشخیص سرطان استخوان شامل موارد زیر هستند:
· سی تی اسکن (CT Scan): در این روش، اشعه ایکس از زوایای مختلف به بدن تابیده می‌شود و تصاویری دقیق از بخش‌های مختلف بدن می‌گیرد.
· ام آر آی (MRI): این روش با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی، تصاویر دقیقی از ناحیه مورد نظر ایجاد می‌کند.
· توموگرافی گسیل پوزیترون (PET): در این روش، مقداری گلوکز رادیواکتیو به بدن تزریق می‌شود. چون سلول‌های سرطانی گلوکز بیشتری نسبت به سلول‌های سالم مصرف می‌کنند، تومور به‌طور دقیق شناسایی می‌شود.
2. بیوپسی: در این روش، نمونه‌ای از بافت تومور برداشته می‌شود و در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. دو نوع اصلی بیوپسی برای سرطان استخوان وجود دارد:
· بیوپسی سوزنی: در این روش، یک سوزن نازک به داخل تومور وارد می‌شود و قطعات کوچکی از بافت آن برداشته می‌شود.
· بیوپسی جراحی: در این روش، پزشک با ایجاد برش، بخشی از تومور را برداشته و برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه ارسال می‌کند.
3. رادیولوژی و اشعه ایکس: در این روش، از اشعه ایکس برای مشاهده تغییرات در استخوان‌ها به‌ویژه در مواردی که تومور به ساختار استخوان آسیب می‌زند، استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: سندروم باند ایلیوتیبیال در ورزشکاران
روش‌های درمان سرطان استخوان
درمان این بیماری به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که انتخاب هر کدام به نوع سرطان، میزان پیشرفت آن و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. اولین روش درمانی معمولاً جراحی است. هدف از این جراحی، برداشتن کامل تومور سرطانی است و در بسیاری از موارد، بافت‌های سالم اطراف تومور نیز برای پیشگیری از بازگشت سرطان برداشته می‌شود. بعد از جراحی، برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده، از پرتو درمانی استفاده می‌شود.
شیمی درمانی نیز در درمان این نوع سرطان به ویژه در مواردی مانند سارکوم یوینگ و استئوسارکوم کاربرد دارد. این روش قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور و بعد از آن برای حذف سلول‌های سرطانی انجام می‌شود. در مواردی که شیمی درمانی مؤثر نباشد، درمان هدفمند به کار می‌رود. در این روش، دارو‌هایی تجویز می‌شود که مستقیماً سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند.
پس از درمان‌های اصلی، برای بازگشت بیمار به شرایط عادی، به توانبخشی نیاز است. استفاده از اندام مصنوعی یا انجام فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا تحرک خود را بازیابد. در کنار درمان‌های فیزیکی، حمایت روانی هم برای بیمار اهمیت دارد. ارتباط با خانواده و دوستان، دریافت مشاوره از متخصصان و استفاده از مراکز توانبخشی به بیمار در مقابله با مشکلات روانی و استرس ناشی از بیماری کمک می‌کند.
آیا سرطان استخوان خطرناک است؟
برای خیلی‌ها این سؤال وجود دارد که آیا همه تومورهای استخوانی کشنده و خطرناک هستند؟ جواب این سؤال به نوع تومور بستگی دارد. خوشبختانه، در اکثر موارد، تومورهای استخوانی خوش خیم هستند و به درمان با جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی پاسخ خوبی می‌دهند و معالجه می‌شوند. اما اگر تومور بدخیم باشد و به سایر اندام‌ها سرایت کند، درمان آن سخت خواهد بود. به همین دلیل بسیار مهم است که سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود تا از پیشرفت یا متاستاز آن جلوگیری شود. تشخیص زودهنگام و انتخاب درمان مناسب، نقش بسیار زیادی در کاهش خطرات این بیماری ایفا می‌کنند.
سؤالات متداول سرطان استخوان
برای پیشگیری از سرطان استخوان چه باید کرد؟
رعایت سبک زندگی سالم، مصرف کلسیم و ویتامین D کافی، ورزش منظم و حفظ وزن مناسب تأثیر زیادی در پیشگیری از ابتلا به انواع سرطان‌ها دارد. علاوه بر این، خودداری از مصرف مشروبات الکلی و دخانیات، و همچنین مراجعه منظم به پزشک، خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد.
منظور از مراحل سرطان استخوان چیست؟
مراحل سرطان به روند پیشرفت بیماری اشاره دارد. تومورهای استخوانی در مراحل اولیه به شکل توده‌ای هستند که فقط در استخوان قرار دارند. با پیشرفت بیماری، سلول‌های سرطانی به بافت‌های اطراف هم سرایت می‌کنند. تعیین مرحله سرطان در تعیین نوع درمان و پیش‌بینی نتایج درمانی اهمیت دارد.
انواع تومور استخوانی چیست؟
تومورهای استخوانی به دو دسته خوش خیم و بدخیم تقسیم می‌شوند. تومورهای خوش خیم شامل استئوم، استوما توز و استئوکندروما می‌شوند که معمولاً به بافت‌های اطرافشان سرایت نمی‌کنند. اما تومورهای بدخیم مثل استئوسارکوم، سارکوم یوینگ و کوردوما، بافت‌های اطراف را هم درگیر می‌کنند و باید فوراً درمان شوند.
نتیجه گیری
برای کاهش خطر ابتلا به تومور استخوان، رعایت سبک زندگی سالم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و جلوگیری از تماس با عوامل خطر مانند تابش اشعه، احتمال بروز این بیماری را پایین می‌آورند. همچنین، تشخیص سریع و مراجعه به پزشک متخصص برای انتخاب روش درمانی مناسب نقش کلیدی در بهبود وضعیت فرد دارد. انتخاب پزشک حاذق، مجرب و با سابقه در تشخیص دقیق این بیماری و در پیش گرفتن برنامه درمانی مؤثر، اهمیت بسیار زیادی دارد.