اگزوستوز؛ علل، علائم، تشخیص و درمان

اگزوستوز یا استئوکندرم نوعی تومور خوش خیم استخوان بوده که ممکن است به صورت تومورهای متعدد یا منفرد بروز کند. در طی ابتلا به این بیماری، فرد با علائمی از قبیل لمس توده نزدیک مفصل، درد، خواب رفتگی و گزگز اندام مواجه خواهد شد که  تشخیص دقیق آن از طریق رادیوگرافی ساده و سی تی اسکن امکان پذیر می باشد و معمولا جهت درمان آن، اقدام خاص انجام نمی شود. با ما در ادامه همراه باشید تا به طور کامل این بیماری را شرح دهیم.

اگزوستوز چیست؟

شایع ترین تومور خوش خیم استخوانی که توسط یک کلاهک غضروفی پوشیده شده، اگزوستوز نامیده می شود. این بیماری در قسمت های مختلف بدن رشد کرده و در برخی از افراد بدون درد و در برخی به همراه درد شدید بروز خواهد کرد. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که اگزوستوز می تواند به صورت منفرد یا متعدد ایجاد شود.

در اگزوستوز منفرد، بخشی از صفحه رشد استخوان به گونه ای تغییر می یابد که سبب رشد استخوان روی سطح آن خواهد شد. شایان به ذکر است که شیوع این توده خوش خیم در مرد و زن به یک میزان بوده و در سن 10 تا 30 سالگی قابل تشخیص خواهد بود. اما در اگزوستوز متعدد، فرد دچار توده ها متعدد استخوان شده که بیشتر در مردان دیده می شود و در 70 درصد این بیماران، بروز اگزوستوز متعدد ناشی از ارث خواهد بود.

بیشتر بخوانید: صافی کف پا در کودکان

علائم اگزوستوز 

نسبت به این که فرد دچار اگزوستوز منفرد یا متعدد شده باشد، با علائم متفاوتی مواجه خواهد شد که ابتدا به شرح علائم اگزوستوز منفرد خواهیم پرداخت.

از شایع ترین علائم اگزوستوز منفرد، می توان به لمس توده در نزدیکی مفصل، ایجاد درد به دنبال وارد شدن ضربه و شکستن توده، خواب رفتگی و گزگز در صورت نزدیکی توده به عصب و تغییر رنگ اندام در توده های فشرده شده نزدیک به اندام اشاره نمود.

در مقابل اگزوستوز منفرد، اگزوستوز متعدد قرار دارد که در قسمت های مختلف بدن ایجاد شده و در طی ابتلا به این بیماری، متافیز استخوان ها پهن تر بوده و توده در متافیز استخوان های بلند به وجود خواهد آمد. از علائم این نوع اگزوستوز نیز می توان تغییر شکل در استخوان ساعد و مفاصل زانو یا مچ پا نام برد که دلیل آن، ناهنجاری در رشد صفحات رشد استخوان می باشد. در صورت نزدیکی زیاد این توده ها به مفصل، فرد دچار محدودیت های حرکتی خواهد شد.

بیشتر بخوانید: درد مفصل لگن در کودکان

علل اگزوستوز 

در این بخش به شرح علل اگزوستوز خواهیم پرداخت تا ضمن آگاهی از آن ها، از بروز این ناهنجاری جلوگیری نمایید. با وجود این که علت اگزوستوز به صورت قطعی مشخص نمی باشد، اما نسبت به این که تومور خوش خیم در کدام بخش بدن باشد، علل متفاوتی در بروز آن دخیل خواهد بود.

ایجاد توده استخوانی در کانال گوش که گوش موج سوار نامیده می شود، می تواند بر اثر تحریک استخوان توسط باد و آب بروز کند، این در حالی است که ساییده شدن پشت کفش به برجستگی پاشنه، تنگی تاندون آشیل، وراثت و داشتن قوس بلند در پاها سبب اگزوستوز در پاشنه پا یا بدشکلی هاگلند خواهد شد. در اگزوستوز باکال نیز هنوز علت مشخص نبوده، اما ژنتیک ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشد. در استئوما سینوس پارانازال نیز، رشد غیر طبیعی استخوان سبب تشکیل حفره های سینوسی خواهد شد که غالبا با هیچ علائمی همراه نبوده، اما با یک رشد کوچک، درد زیادی را ایجاد خواهد کرد.

به طور کلی وراثت، ضربه و آسیب، جهش های ژنتیکی، بالا رفتن سن و تغذیه  در ایجاد اگزوستوز دخیل می باشند.

تشخیص اگزوستوز 

استئوکندرم که معمولا در کودکی و نوجوانی بروز می کند، از طریق رادیوگرافی و اسکن قابل تشخیص خواهد بود. به این ترتیب که در رادیوگرافی ساده با استفاده از پرتو ایکس، از استخوان ها و مفاصل تصویر دو بعد تهیه شده و این تصویر به تشخیص اختلالات و بیماری های استخوان کمک شایانی خواهد کرد.

همچنین در صورت ابتلای فرد به اگزوستوز باکال، دندانپزشک با معاینه و عکس برداری اشعه ایکس این بیماری را تشخیص خواهد داد. رادیوگرافی دندان نیز یک روش بسیار امن و رایج جهت مشاهده ساختار داخلی دندان و تشخیص بیماری های دهان و دندان می باشد.

بیشتر بخوانید: جراحی پای پرانتزی

درمان اگزوستوز 

در اکثر اوقات اگزوستوز به درمان خاصی نیاز نداشته و تنها نیاز است که بیمار تحت نظر پزشک ارتوپد قرار گیرد. اما در صورتی که توده اگزوستوز سبب فشار به عروق یا اعصاب شود، با درد همراه باشد یا لایه غضروفی روی آن قطورتر شود، جراحی و خروج توده ضروری خواهد بود. البته توصیه می شود به دلیل احتمال رشد مجدد توده، جراحی پس از پایان رشد صورت گیرد.

اگر رشد توده همچنان پس از پایان بلوغ ادامه یافت یا قطر لایه غضروفی ایجاد شده روی توده به بیش از 2 سانتی متر رسید، پزشک احتمال بدخیم بودن قسمتی از توده را خواهد داد که در این حالت نیز جراحی و خروج توده الزامی است.

سوالات متداول 

آیا احتمال سرطانی شدن اگزوستوز وجود دارد؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که احتمال بدخیم شدن یا سرطانی شدن اگزوستوز وجود داشته به گونه ای که در استئوکندروم منفرد 1 درصد و در استئوکندروم متعدد 5 تا 25 درصد خواهد بود.

اگزوستوز در چه سنی بروز می کند؟ اگزوستوز معمولا در نوجوانان در حال رشد و قد کشیدن آشکار شده و پس از پایان یافتن رشد آن ها، رشد این توده نیز پایان می یابد.

اگزوستوز چه علائمی دارد؟ با وجود خوش خیم بودن اگزوستوز، احتمال ایجاد عوارضی نظیر کاهش شنوایی و عفونت در گوش، آنوریسم کاذب، لنگش در پاها، انسداد جریان خون و التهاب ورید (فلبیت) نسبت به نوع اگزوستوز و در برخی موارد خاص وجود دارد.

نتیجه گیری

این مطلب را به اگزوستوز که یک بیماری شایع در میان نوجوانان است اختصاص دادیم و به شرح علائم، روش تشخیص و درمان آن پرداختیم. در اکثر بیماران استئوکندرم به درمان خاصی نیاز نداشته و فرد را با مشکلی مواجه نخواهد کرد، اما در آن دسته از افرادی که این توده استخوانی سبب فشار به اعصاب و عروق شود یا قطر لایه غضروفی زیاد باشد، جراحی و برداشتن این توده ضرورت خواهد یافت.