انحراف زانو در کودکان | علائم، علت، تشخیص و درمان

انحراف زانو در کودکان به انحراف زانو به سمت داخل یا خارج گفته می شود. زانوی پرانتزی یا انحراف به سمت داخل تا 2 سالگی طبیعی است، انحراف به خارج یا زانوی X از 2 سالگی تا 5 سالگی طبیعی است. تغییرات در این سن فیزیولوژیک و نرمال خواهد بود.  در خارج از این محدوده زمانی، انحراف زانو غیرطبیعی است. چنانچه کودک زیر 2 سال زانوی X داشته باشد و بعد از 2 سال زانوی پرانتز داشته باشد، غیر طبیعی محسوب می شود.

توضیحات دکتر حاج زرگر باشی فوق تخصص ارتوپدی درباره انحراف زانو در کودکان

انحراف زانو در کودکان چیست؟

انحراف زانو در کودکان به دو دسته تقسیم می شود: انحراف زانو به سمت داخل یا زانوی پرانتزی یا ژنوواروم و انحراف زانو به سمت خارج یا زانوی X شکل یا ژنووالگوم یا زانوی ضربدری. انحراف زانو به سمت داخل (ژنوواروم) تا دو سالگی به صورت طبیعی دیده می شود، پس از آن زانو به صورت طبیعی به حالت خارج منحرف می شود (ژنووالگوم) که تا 5 سالگی این وضعیت ادامه پیدا می کند و بین سن 5 تا 7 سالگی زانو به حالت نرمال خود تغییر حالت پیدا می کند. این تغییرات زانو به صورت فیزیولوژیک و طبیعی رخ می دهد و اگر انحرافات زانو در این محدوده زمانی به صورتی که گفتیم باشد، طبیعی است.

بیشتر بخوانید: پاچنبری در کودکان

 انحراف زانو به میزان کم در کودکان معمولاُ طبیعی بوده و به عنوان بخشی از فرآیند رشد در سنین خردسالی در نظر گرفته می‌شود که با رشد او بهبود می‌یابد در واقع با رشد کودک و قوی‌شدن استخوان‌ها در زانو و پاشنه، حالت پای کودکان به فرم طبیعی قرار می‌گیرد.

اما در برخی از کودکان ممکن است این اختلال به صورت شدید بروز پیدا نماید. ایجاد انحراف در زانوی کودکان ممکن است به دلیل یک بیماری استخوانی زمینه‌ای باشد، به خصوص اگر نشانه‌های انحراف زانو اولین بار در سنین 6 سالگی و یا در کودکان بزرگتر دیده شود.

زمان مراجعه به پزشک

در صورتی که کودک در شرایط زیر باشد، باید برای بررسی به پزشک مراجعه شود:

• خارج از محدوده فیزیولوژیک و نرمال باشد.
• کودکانی که قبل از 2 سال و بعد از 6 سال زانوی X دارند
• کودکانی که بعد از 2 سال زانوی پرانتزی دارند
• تشدید مشکل انحراف زانو پس از 7 سالگی
• نامتقارن بودن پاها
• لنگیدن در هنگام راه رفتن
• درد در زانو و یا لگن
• عدم رشد قد متناسب با سن
• پیشرونده بودن بیماری

چنانچه کودک زمینه خانوادگی و ژنتیکی انحراف زانو داشته باشد، بعد از 8 سالگی باید روند درمان آغاز گردد. در سن بعد از 8 سال اگر زانو به سمت داخل یا خارج باشد غیرطبیعی است و باید بررسی شود.

علائم انحراف زانو در کودکان

زمانی که کودک با پاهای صاف و در حالتی که انگشتان پا به سمت جلو باشد، بایستد می‌توان علائم انحراف زانو را مشاهده نمود، این علائم به صورت زیر بروز پیدا می‌نمایند:

• زمانی که زانوی کودک به هم چسبیده باشد، مچ ها از هم داشته باشند که زانوی X نام دارد.
• وقتی مچ ها به هم چسبیده باشند و زانوها از هم فاصله داشته باشند، زانوی پرانتزی گفته می شود.
• راه رفتن به شیوه‌ی غیرطبیعی

بیشتر بخوانید: شکستگی لگن در کودکان

علت انحراف زانو در کودکان

همان طور که اشاره شد اغلب کودکان در اوایل سنین کودکی درجاتی از انحراف زانو را نشان می‌دهند، مقداری خم شدن زانو به سمت داخل می‌تواند در تعادل کودک جهت راه رفتن کمک کننده باشد، در واقع اگر یک و یا هر دو پای کودک به سمت داخل و یا خارج بچرخد می‌تواند برای راه رفتن کودک کمک کننده باشد.

اما در برخی موارد انحراف زانو ممکن است به دلیل یک بیماری و یا اختلال جدی ایجاد شده باشد به عنوان مثال:

• مشکلات ژنتیکی مانند دیسپلازی اسکلتی و یا بیماری‌های متابولیک استخوان مانند راشیتیسم
• اضافه وزن و چاقی نیز یکی از عواملی است که موجب ایجاد انحراف زانو و اختلال در راه رفتن می‌شود.
• آسیب به استخوان پا (درشت نی) و یا استخوان ران (فمور) می‌تواند موجب انحراف و یا کج شدن زانو فقط در یک پا شود.
• کمبود ویتامین D، کلسیم و فسفر
• نرمی استخوان

تشخیص انحراف زانو در کودکان

پزشک با معاینه‌ی زانو و مچ پا می‌تواند شدت انحراف زانوی کودک را بررسی نماید. در کودکانی که شدت انحراف پا زیاد است ممکن است فاصله‌ی بین استخوان‌های مچ پا نیز اندازه گیری شود.

در کودکان زیر 7 سال موارد زیر جهت بررسی شدت انحراف زانو مورد بررسی قرار می‌گیرد:

• وزن و شاخص توده‌ی بدنی
• قد
• وضعیت قرار گرفتن زانوها زمانی که کودک دراز می‌کشد و یا به سمت پهلو می‌خوابد.
• طول پاها و میزان تقارن بین آنها
• نحوه‌ی راه رفتن کودک

در کودکان بالای 7 سال که اندازه و شکل پاها در دو طرف یکسان نمی‌باشد، عکسبرداری توسط اشعه ایکس از پاها می‌تواند مشخص نماید که آیا ممکن است بیماری زمینه‌ای منجر به بروز انحراف پا شده باشد.

بیشتر بخوانید: شکستگی مچ پا در کودکان

روش‌های درمان انحراف زانو در کودکان

درمان کاملا به سن بیمار و علت بیماری او وابسته است. در صورتی که کودکان در زیر 2 سال زانوی پرانتزی، یا بین 2 تا 6 سالگی زانوی X داشته باشند  اغلب نیاز به درمان ندارند. مگر اینکه علائم غیرطبیعی مانند انحراف پیش رونده، یک طرفه، همراه با لنگش و درد و همچنین همراه با علائم نرمی استخوان و مشکلات زمینه ای دیگر باشد.

در مواردی که انحراف زانو بر اثر نرمی استخوان و کمبود ویتامینD وکلسیم ایجاد شده باشد، دارودرمانی موثر است. اما اگر انحراف بعد از 7 سالگی ادامه پیدا کند، نیاز به درمان جراحی خواهد بود.

در حدود 99 دردصد از کودکانی که دچار انحراف زانو هستند تا سن 7 سالگی به وضعیت طبیعی باز می‌گردند. اما در مواردی که انحراف زانو شدید باشد و یا پس از 7 سالگی به وضعیت طبیعی باز نگردد درمان‌های زیر توصیه می‌شود:

• دارو درمانی (مصرف ویتامین D و یا مکمل‌های کلسیم در کودکان مبتلا به راشیتیسم توصیه می‌شود)
• جراحی

در مواردی که انحراف زانو شدید باشد روش جراحی یکی از روش‌های مفید می‌باشد. در این روش ایمپلنت‌های فلزی کوچکی در قسمت داخلی زانو قرار داده می‌شود، این وسیله موجب می‌شود که قسمت بیرون زانو به رشد خود ادامه دهد و پاها در حالت صاف و طبیعی قرار بگیرند.

در روش دیگری که به نام جراحی استئوتومی معروف است جراح  با بریدن و تراز کردن مجدد استخوان بالا و یا زیر زانو اقدام به صاف کردن زانوی کودک می‌نماید.

انتخاب روش جراحی به وضعیت انحراف زانوی کودک شما بستگی دارد.

هر چقدر جراحی زودتر و قبل از سن بلوغ باشد، نتیجه بهتری خواهد داشت. جراحی در سنین قبل از بلوغ با کنترل صفحه رشد قابل انجام است. یک پلاک ظریف با یک برش خیلی کم در سمتی که انحراف وجود دارد روی صفحه رشد قرار داده می شود و رشد صفحه رشد کنترل و هدایت شود، به طوری که با رشد کودک اندام شکل نرمال خود را به دست بیاورد. اگر جراحی به تاخیر بیفتد و صفحه رشد بسته شود، نیاز به عمل جراحی سنگین تر و استئوتومی و شکستن استخوان و اصلاح حاد دفرمیتی دارد.

منبع:
https://www.childrenshospital.org/conditions/knock-knees