بیماری رادیال کلاب هند یک ناهنجاری مادرزادی است که روی ساختار استخوان رادیوس در ساعد اثر می گذارد و گاهی باعث کمبود یا نبود این استخوان می شود. در چنین حالتی، مچ دست انحرافی رو به داخل پیدا می کند و ممکن است انگشت شست هم نقص داشته باشد یا اصلا شکل نگیرد. شیوع این مشکل طبق برخی آمارها در حدود یک در پنجاه تا صد هزار تولد تخمین زده شده است. این چالش مادرزادی می تواند در کنار نارسایی های دیگر مانند اختلالات قلبی، ستون فقرات یا کمبود پلاکت رخ دهد.
بیماری رادیال کلاب هند
برای مشاوره آنلاین با دکتر رامین حاج زرگرباشی فوق تخصص ارتوپدی اطفال روی دکمه زیر بزنید:
رادیال کلاب هند چیست؟
رادیال کلاب هند، که گاهی به آن «دست چنبری» هم می گویند، وجود استخوان زند اعلای ناقص یا غایب را در بر دارد. استخوان رادیوس ممکن است کوتاه باشد یا به طور کامل تشکیل نشود. همین موضوع، معلولیت های گوناگونی مثل انحراف مچ دست و اختلال در حرکت آرنج را ایجاد می کند. گاهی این نقص استخوانی با کمبود انگشت شست ترکیب می شود و کودک توانایی کافی در گرفتن اشیا ندارد.
برخی کودکان مبتلا ممکن است به دلیل همراهی مشکلات قلبی، مشکلات خونی یا تنگی بخش هایی از دستگاه گوارش، به مراقبت چندجانبه نیازمند شوند. متاسفانه، در صورت وجود اختلال شديد در استخوان رادیوس، زاویه دست به گونه ای است که مچ و حتی انگشتان، دامنه حرکتی محدودی پیدا می کنند و فعالیت های روزانه آن ها دشوارتر می شود.
این چالش، در چهار گرید یا چهار شکل مختلف شناسایی شده است که از نوع خفیف (کوتاهی بخشی از استخوان رادیوس) گرفته تا نوع شدید (نبود استخوان رادیوس و شست) را در بر می گیرد. در گونه های محدود، درمان ممکن است به بریس و ورزش های حرکتی ساده محدود شود؛ ولی در گونه های پیشرفته تر، جراحی توصیه می شود.
بیشتر بخوانید: درمان اختلاف طول اندام پا
علائم و نشانه های اصلی رادیال کلاب هند
- انحراف مچ دست: مچ معمولا به سمت داخل (سمت انگشت شست) خم می شود و ظاهری کمانی شکل پیدا می کند.
- کمبود یا نبود شست: در مواردی، شست به طور کامل تشکیل نمی شود یا ضعیف تر از حد معمول رشد می کند. این مورد بر توانایی گرفتن اجسام تاثیر می گذارد.
- محدودیت حرکتی: بسیاری از مبتلایان، در مفصل آرنج خود خشکی یا خم شدن دشوار را تجربه می کنند.
- ناهنجاری های همراه: گاهی اوقات، این بیماری دست به دست بسیاری مشکلات مادرزادی دیگر مانند بیماری قلبی، نقایص گوارشی یا ناهنجاری های خونی دیده می شود.
- ظاهر کمیاب دست: شکل خاص ساعد و مچ، باعث می شود دست به طور چشمگیری متفاوت جلوه کند و والدین در همان هفته های اول زندگی فرزندشان به دنبال ارزیابی پزشکی بروند.
علت ایجاد رادیال کلاب هند
دلیل دقیق این مشکل هنوز به شکل قطعی تعیین نشده است، ولی بسیاری از متخصصان باور دارند عوامل زیر در شکل گیری این بیماری اثر دارند:
- نقص در رشد جنین: گاهی بخش استخوانی رادیوس در دوران رشد داخل رحمی به درستی تکامل پیدا نمی کند و پیامد آن، کمبود یا نبود بخشی از آن استخوان است.
- زمینه ژنتیکی: بعضی از اختلالات ژنتیکی احتمال بروز این چالش را بالاتر می برند. هرچند موارد ارثی در همه مبتلایان ثابت نیست، اما بخشی از کودکان، سابقه خانوادگی دارند.
- استفاده نابجا از دارو در بارداری: برخی داروها، اگر بدون دستور پزشک مصرف شوند، ممکن است رشد اندام ها را مختل کنند.
- ناهنجاری های چندگانه: گاهی کودکان دچار سندروم های خاص هستند و رادیال کلاب هند نیز فقط بخشی از این سندروم ها به شمار می آید. در چنین شرایطی، نقص در شست و شکل گیری غیرعادی ساعد، بخشی از یک مجموعه بزرگ تر اختلالات است.
فرآیند تشخیص رادیال کلاب هند چگونه است؟
پزشکان معمولا از چند مرحله برای شناسایی این شرایط استفاده می کنند:
- معاینه بالینی: متخصص ارتوپدی، ظاهر دست و میزان خم شدگی مچ را بررسی می کند. محدودیت در انگشت شست و دامنه حرکتی آرنج نیز سنجیده می شود.
- عکسبرداری با اشعه ایکس: تصاویر به دست آمده از عکسبرداری، بخش هایی را که به شکل درست رشد نکرده اند، نشان می دهد.
- سونوگرافی پیش از تولد: گاهی طی دوران بارداری، احتمال دیده شدن این مشکل در غربالگری جنین وجود دارد. البته در همه موارد، اطلاعات کامل به دست نمی آید.
- بررسی مشکلات دیگر: از آنجا که رادیال کلاب هند امکان دارد با اختلالات قلبی، ستون فقرات یا سامانه خونی همراه شود، متخصص کودکان، ارزیابی های تکمیلی انجام می دهد. این ارزیابی ها برای برنامه ریزی درمان ضروری است.
روش های درمان رادیال کلاب هند
درمان رادیال کلاب هند بسته به شدت و زمان تشخیص متفاوت است. برخی از مهم ترین روش ها به شرح زیر هستند:
- بریس و آتل: استفاده از آتل یا بریس در ماه های ابتدایی تولد، به صاف تر ماندن ساعد و کاهش بدشکلی مچ کمک می کند. ماساژ و نرمش هایی که والدین زیر نظر متخصص انجام می دهند، ممکن است از بدتر شدن انحنا جلوگیری کند.
- فیزیوتراپی: مجموعه ای از حرکات کششی و تمرینات تقویتی که با هدف افزایش دامنه حرکتی مچ و آرنج طرح ریزی می شوند. این تمرینات در طولانی مدت، عضلات ساعد را پر قدرت تر می کند و تا حدی فرم انگشتان را بهتر می کند.
- جراحی اصلاحی (سانترا لیزیشن): در موارد شدید، استخوان رادیوس تقریبا وجود ندارد و مچ انحنای بسیار شدیدی دارد. در این حالت، اقدامی تهاجمی تر پیشنهاد می شود. جراحی سانترالیزیشن در حدود ۶ تا ۱۲ ماهگی یا کمی پس از آن صورت می گیرد. جراح، دست را طوری قرار می دهد که استخوان اولنا در وضعیت مرکزی تر قرار بگیرد. پس از عمل، فرد برای زمانی طولانی باید از بریس کمک بگیرد تا از بازگشت بدشکلی پیشگیری شود.
- بازسازی شست (پولیسیزیشن): اگر شست شکل نگرفته باشد، جراح ممکن است انگشت دیگری مانند انگشت اشاره را در جای شست قرار دهد. این کار در حدود یک تا دو سالگی انجام می شود و به کودک امکان می دهد قدرت گرفتن بهتری داشته باشد.
- کنترل مشکلات همراه: اگر کم خونی یا مشکل قلبی وجود داشته باشد، متخصصان مربوطه مداخله می کنند تا سلامت عمومی کودک تامین شود.
به گفته بسیاری از متخصصان نظیر دکتر رامین حاج زرگرباشی، اقدام زودهنگام و منظم، توان حرکتی کودک را افزایش می دهد. جراحی در سن پایین تر شانس اصلاح را بیشتر می کند و بیمار کمتر دچار چسبندگی یا خشکی مفاصل می شود.
آیا می توان از رادیال کلاب هند پیشگیری کرد؟
به طور قطعی نمی توان گفت که این مشکل قابل جلوگیری صددرصد است. چون عوامل ژنتیکی، نقص در رشد جنین و برخی زمینه های ناشناخته در آن دخیل هستند. اما می توان پیشنهادهای زیر را مطرح کرد:
- پیگیری مراقبت های بارداری: ارزیابی های پیش از تولد شامل سونوگرافی و بررسی سلامت مادر و جنین می تواند بخشی از احتمال بروز مشکلات را نشان دهد.
- پرهیز از مصرف داروهای بدون دستور پزشک: مادرانی که در دوران حاملگی دارو می خورند، باید دیدگاه متخصص را جویا شوند.
- مراجعه زودهنگام: در صورت مشاهده ناهنجاری پس از تولد، مشورت سریع با متخصص ارتوپد و کودکان، جلوی شدت گرفتن مشکل را می گیرد.
- بررسی ژنتیکی: اگر خانواده ای سابقه نقص مادرزادی داشته باشند، پیش از بارداری می توانند آزمایش های ژنتیکی انجام دهند و با مشاوره دقیق تری روبه رو شوند.
نتیجه گیری
رادیال کلاب هند یکی از مشکلات مادرزادی در حوزه ارتوپدی است که رشد طبیعی ساعد و مچ را به هم می زند. استخوان رادیوس ممکن است کوتاه باشد یا اصلا تشکیل نشود و در پی آن، ظاهر مچ دست تغییر کند و کودک در حرکت دست محدودیت داشته باشد. گاهی هم نبود شست، دشواری بیشتری برای کودک پدید می آورد. با وجود این، شناسایی زودهنگام و روش های مراقبتی مانند بریس، فیزیوتراپی و جراحی، فرصت بهبود را بالا می برد.
دیدگاه های متخصصانی مانند دکتر رامین حاج زرگرباشی درباره راهکارهای اصلاحی، همگی نشان می دهند که اقدام زودرس می تواند تا حد زیادی، توان دست را افزایش دهد و مسیر زندگی کودک را بهتر سازد.
سوالات متداول
- آیا نقص شست در رادیال کلاب هند همیشه رخ می دهد؟
نقص شست در بسیاری موارد دیده می شود، اما لزوما همیشه رخ نمی دهد. میزان کمبود، از کوچک بودن شست تا نبود کامل آن متغیر است.
- جراحی در چه بازه سنی انجام می گیرد؟
طبق نظر بیشتر پزشکان، اقدام جراحی زمانی پیشنهاد می شود که کودک بین ۶ ماهگی تا یک سالگی قرار دارد و هدف، اصلاح وضعیت مچ دست است. البته در صورت بازسازی شست، ممکن است تا دو سالگی هم صبر کنند.
- چگونه تشخیص داده می شود که کودک علاوه بر رادیال کلاب هند، اختلالات دیگر دارد؟
پس از تولد، متخصص کودکان ارزیابی های جامعی انجام می دهد. آزمایش های خون، اکو قلب، تصویربرداری از ستون فقرات و دستگاه گوارش گام های مهم این بررسی ها هستند.