سندروم زانوی دوندگان یکی از مشکلات رایج در بین افرادی است که به صورت منظم می‌دوند یا فعالیت‌های ورزشی مشابه انجام می‌دهند. این وضعیت باعث درد در ناحیه جلویی زانو می‌شود و به خاطر فشار و استفاده مکرر از مفصل زانو، مخصوصا در دوندگان، به وجود می‌آید.
تعریف سندروم زانوی دوندگان
سندروم زانوی دوندگان به عنوان یک اختلال شایع در پا درد و ناراحتی زیادی را در قسمت جلویی زانو ایجاد می‌کند. اغلب اوقات این بیماری به خاطر فشار مکرر بر مفصل پاتلوفمورال (محل اتصال کشکک زانو به استخوان ران) ایجاد می‌شود. این سندروم در دوندگان و کسانی که در فعالیت‌های ورزشی حرفه‌ای شرکت می‌کنند، رایج‌تراست.
بیشتر بخوانید: سندرم تونل تارسال
علائم سندروم زانوی دوندگان
علائم سندروم زانوی دوندگان شامل درد در قسمت جلویی زانو است که در طول یا بعد از فعالیت‌های فیزیکی مثل دویدن، بالا و پایین رفتن از پله‌ها، یا نشستن طولانی مدت بروز می‌کند. درد این ناحیه از خفیف تا شدید متغیر است و گاهی با تورم یا خشکی همراه می‌شود. بسیاری از بیماران احساس عدم ثبات در زانو و صدای تق تق حین حرکت را هم گزارش کرده‌اند. این علائم حین فعالیت‌های پرفشار بیشتر می‌شوند.
علل بروز سندروم پاتلوفمورال
دلایل بروز سندروم پاتلوفمورال متنوع هستند و به ترکیبی از عوامل ساختاری، مکانیکی و بیومکانیکی مربوط می‌شوند. برخی از علل رایج عبارتند از:
- استفاده مکرر از زانو: فشار و استفاده زیاد از زانو در طول فعالیت‌هایی مثل دویدن یا ورزش‌های تماسی باعث التهاب و درد در ناحیه پاتلوفمورال می‌شود.
- ضعف عضلات ران: ضعف در عضلات چهارسر ران باعث عدم تعادل در کشش و فشار بر کشکک زانو و باعث درد شدید می‌شود.
- اشتباه دویدن: تغییر در شیوه دویدن مثل فرود نادرست پا یا تکان‌های اضافی باعث ایجاد فشار غیرطبیعی به مفصل زانو و بروز سندروم زانوی دوندگان می‌شود.
- عدم انعطاف‌پذیری عضلات: عضلات سفت و غیر منعطف، به خصوص در اطراف مفصل زانو، باعث ایجاد فشار اضافی به مفصل پاتلوفمورال می‌شود.
- مشکلات ساختاری: اختلالات ساختاری در زانو مثل کشکک زانوی نامتعادل خطر ابتلا به این سندروم را افزایش می‌دهند.
با تشخیص علائم و عوامل بروز این سندروم، این امکان وجود دارد که اقدامات لازم برای پیشگیری و درمان این اختلال را انجام داد و از بروز آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری کرد.
بیشتر بخوانید: آسیب ورزشی در کودکان
چه افرادی بیشتر دچار سندروم زانوی دوندگان می‌شوند؟
سندروم پاتلوفمورال یک اختلال رایج است که به خاطر فشارهای مکرر و تکراری بر زانو هنگام دویدن به وجود می‌آید. بر اساس مطالعات انجام‌شده در یک مجله معتبر افراد با ویژگی‌های زیر بیشتر در معرض بروز این سندرم قرار می‌گیرند:
- دوندگان حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای: کسانی که منظم و با شدت زیاد تمرین می‌کنند، به خاطر فشار مکرر بر زانو مستعد آسیب هستند.
- افراد با ضعف عضلات تثبیت‌کننده: عدم تعادل در عضلات چهارسر ران و همسترینگ باعث انتقال بار غیر اصولی به زانو می‌شود و خطر سندرم را افزایش می‌دهد.
- افرادی که سابقه آسیب زانو دارند: افرادی که در گذشته زانوهایشان آسیب دیده یا آن را عمل کرده‌اند، به خاطر تغییرات ساختاری در مفصل، بیشتر به سندرم زانوی دوندگان مبتلا می‌شوند.
- افرادی که اشتباه می‌دوند: استفاده از کفش‌های نامناسب و رعایت نکردن تکنیک صحیح دویدن باعث وارد کردن بار غیرطبیعی روی زانو می‌شود.
مثلا یک دونده مبتدی که یک باره مسافت دویدن خودش را افزایش می‌دهد، احتمال دارد که به خاطر فشار زیاد به مفصل زانو، علائم سندروم زانوی دوندگان را در پاهای خودش احساس کند.
تشخیص پاتلوفمورال
تشخیص پاتلوفمورال به عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل ارزیابی سندروم زانوی دوندگان خیلی مورد توجه قرار گرفته است. در این مرحله، پزشک با بررسی تاریخچه بالینی بیمار و انجام معاینه فیزیکی، الگوهای درد و محدودیت حرکتی را بررسی می‌کند. در این معاینه بالینی پزشک از بیمار می‌پرسد که بیشتر در چه شرایطی درد زانو ایجاد می‌شود؛ مثلاً وقت بالا رفتن از پله یا نشستن طولانی، به خاطر همین دامنه حرکتی و قدرت عضلانی آن قسمت را بررسی می‌کند.
علاوه بر این تست‌های خاصی هستند که با هدف وارد کردن فشار در قسمت جلویی زانو شدت درد و حساسیت را بررسی می‌کنند. اگر که به تشخیص دقیق‌تری هم نیاز باشد، از رادیوگرافی یا MRI برای بررسی ساختار استخوانی و نرم بافت‌های اطراف زانو استفاده می‌شود. این تشخیص دقیق به پزشک کمک می‌کند تا برنامه درمانی که با شدت سندرم و شرایط فرد تناسب دارد را انتخاب کند.
روش‌های درمان سندروم زانوی دوندگان
به طور کلی درمان سندروم زانوی دوندگان به دو دسته تقسیم می‌شود: درمان‌های غیرتهاجمی و درمان‌های تهاجمی؛ انتخاب روش مناسب بر اساس شدت علائم و پاسخ بیمار به درمان مشخص می‌شود.
درمان‌های غیرتهاجمی
در بیشتر موارد، درمان اولیه سندروم زانوی دوندگان با روش‌های غیرتهاجمی شروع می‌شود. انجام فیزیوتراپی؛ اجرای تمرینات کششی و تقویتی زانو برای افزایش دامنه حرکتی و تقویت عضلات پشتیبان؛ تمریناتی مثل حرکات پاندولی، کشش با حوله و تمرینات تقویتی برای عضلات چهارسر و همسترینگ که خیلی مفید هستند. مثلا مطالعات علمی اخیر نشان داده‌اند که برنامه‌های فیزیوتراپی منظم این امکان را دارند که تا 70 درصد بیماران را از درد مزمن نجات بدهند.
استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای کاهش درد و التهاب بسیار مفید هستند. گاهی اوقات، تزریق‌های کورتیکواستروئید به ناحیه پاتلوفمورال برای کمتر شدن فوری التهاب انجام می‌شود. آموزش روش‌های درست و اصولی دویدن و استفاده از کفش‌های ورزشی با تکنولوژی جذب شوک تا حد زیادی بار وارد شده به زانو را کاهش می‌دهد.
درمان‌های تهاجمی
اگر درمان‌های اولیه وضعیت شما را نسبت به قبل بهتر نکردند، روش‌های تهاجمی‌تر هم وجود دارند! روش‌هایی مثل تزریق پی آر پی که با هدف تحریک فرآیند ترمیم طبیعی بافت‌های آسیب دیده انجام می‌شوند. همانطور که در مطالعات اخیر نشان داده شده که پی آر پی درد را کاهش می‌دهد و عملکرد زانو را بهتر می‌کند. اگر در وضعیتی قرار دارید که آسیب‌های ساختاری یا تاندونی در زانوی شما باعث محدودیت‌های حرکتی شده‌اند؛ جراحی آرتروسکوپی برای ترمیم بافت‌های آسیب دیده خیلی مناسب است. این روش کم تهاجمی است و به بهتر شدن وضعیت شما کمک می‌کند.
پیشگیری از سندروم زانوی دوندگان
پیشگیری از سندروم زانوی دوندگان در بین دوندگان حرفه‌ای و علاقه‌مندان به ورزش نقش مهمی در حفظ سلامت زانوها دارد. برخی از نکات مهم در این زمینه عبارتند از:
- آموزش صحیح دویدن و کار با مربیان حرفه‌ای از فشارهای غیرطبیعی روی زانو جلوگیری می‌کند. کفش‌هایی که فناوری جذب شوک دارند، بار ضربه را کم می‌کنند و از آسیب‌های تکراری جلوگیری می‌کنند. پس از کفش‌های مناسب استفاده کنید.
- اگر تمرینات تقویتی منظم مثل تمرینات عضلات چهارسر، همسترینگ و عضلات پشتی زانو را به طور مرتب انجام دهید؛ به ثابت نگه داشتن مفصل زانو کمک بسیار زیادی می‌کنید و خطر آسیب را کاهش می‌دهید.
- اگر تمرینات کششی قبل و بعد از دویدن را درست انجام دهید، انعطاف‌پذیری زانوهای شما زیاد می‌شود.
- با استراحت کافی بین جلسات تمرینی و اجتناب کردن از افزایش یکباره بار تمرینی این فرصت را دارید که از ابتلا به سندروم زانوی دوندگان جلوگیری کنید.
سوالات متداول
آیا سندروم زانوی دوندگان تنها در دوندگان حرفه‌ای دیده می‌شود؟
اگرچه این سندرم بیشتر در دوندگان حرفه‌ای و کسانی که به صورت منظم تمرین می‌کنند مشاهده می‌شود، اما افراد مبتدی هم اگر از تکنیک ناصحیح یا کفش‌های نامناسب استفاده کنند امکان دارد که به این سندروم مبتلا شوند.
آیا سندروم زانوی دوندگان قابل درمان است؟
بله، با استفاده از روش‌های غیرتهاجمی مثل فیزیوتراپی، مدیریت دارویی و اصلاح تکنیک دویدن، اکثر بیماران بهبود قابل‌توجهی پیدا می‌کنند. در موارد شدید، روش‌های تزریق پی آر پی یا جراحی آرتروسکوپی هم موثر هستند.
چه مدت زمان برای بهبود سندروم زانوی دوندگان لازم است؟
اگر درمان‌های مناسب را رعایت کنید، بهبودی اولیه معمولا طی ۸ تا ۱۲ هفته حاصل می‌شود؛ اما در موارد شدیدتر، چند ماه طول می‌کشد تا علائم به طور کامل برطرف شوند.
نتیجه‌گیری
سندروم زانوی دوندگان یک مشکل شایع در بین دوندگان و ورزشکاران است که به خاطر فشارهای مکرر و تغییرات بیومکانیکی در زانو به ایجاد می‌شود. توجه به عوامل پیشگیرانه و مشاوره با متخصصین ارتوپدی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باعث می‌شود دوندگان بتوانند از بروز علائم جدی جلوگیری کنند و به فعالیت‌های ورزشی خود ادامه بدهند. با پیگیری منظم وضعیت زانو و استفاده از راهکارهای نوین درمانی، این فرصت را دارید که از این سندروم جلوگیری کنید و کیفیت زندگی خود را به عنوان یک ورزشکار ارتقا بدهید.