سندروم باند ایلیوتیبیال یکی از مشکلات شایع زانو بوده که به ویژه در ورزشکاران فعال مانند دوندگان و دوچرخه‌سواران دیده می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که باند ایلیوتیبیال که از ناحیه لگن تا ساق پا امتداد دارد، دچار التهاب یا تحریک شود. درد در قسمت جانبی زانو و گاهی در ناحیه ران از علائم بارز این سندروم هستند. از طرفی عواملی همچون فشار زیاد، عدم انعطاف‌پذیری عضلات یا مشکلات بیومکانیکی باعث بروز این وضعیت در فرد خواهند شد. بنا بر توضیحات ارائه شده، در این مقاله به بررسی علل، علائم و روش‌های درمانی این مشکل خواهیم پرداخت.
سندروم باند ایلیوتیبیال چیست؟
سندروم باند ایلیوتیبیال (IT band syndrome) یک اختلال شایع در ورزشکاران، به ویژه دوندگان و دوچرخه‌سواران بوده که به دلیل فشار مکرر و استفاده زیاد از باند ایلیوتیبیال دچار این عارضه می‌شوند. این باند که از استخوان ایلیوم در لگن شروع شده و به ساق پا می‌رسد، وظیفه تثبیت و حمایت از زانو را بر عهده دارد. هنگامی که این باند دچار التهاب یا سفتی می‌شود، اصطکاک زیاد در هنگام حرکت ایجاد کرده و باعث درد در ناحیه خارجی زانو و حتی ران می‌شود؛ بنابراین شناخت علائم و علل این بیماری برای پیشگیری و درمان موثر بسیار مهم است که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید: پاچنبری در کودکان
علائم سندروم باند ایلیوتیبیال
سندروم باند ایلیوتیبیال معمولاً با درد در قسمت جانبی زانو، به‌ویژه هنگام خم‌شدن زانو، همراه است. این درد به هنگام فعالیت‌هایی مانند دویدن، دوچرخه‌سواری یا بالارفتن از پله‌ها تشدید می‌شود. یکی از علائم شاخص این سندروم، صدای ترق یا کلیک در ناحیه زانو بوده که به علت اصطکاک باند ایلیوتیبیال با استخوان ران ایجاد می‌شود. همچنین، تورم، حساسیت و محدودیت حرکتی در ناحیه زانو یا مفصل ران از دیگر علائم رایج این عارضه است که می‌توان به آن اشاره کرد. از طرفی این علائم در فعالیت‌هایی همچون راه‌رفتن در سرازیری یا حرکات جانبی تشدید شده و باعث ایجاد ناراحتی در فرد می‌گردد.
علل سندروم باند ایلیوتیبیال
سندروم باند ایلیوتیبیال (ITBS) به علت فشار و اصطکاک بیش از حد باند ایلیوتیبیال با استخوان ران ایجاد می‌شود. این مشکل اغلب در اثر حرکات تکراری و فشار بر روی زانو مانند دویدن، دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی طولانی‌مدت بروز پیدا می‌کند. برخی از علل و عواملی که می‌توانند منجر به بروز سندروم باند ایلیوتیبیال شوند عبارت‌اند از:
- چرخش بیش از حد پا: چرخش پا به سمت بیرون باعث کشیدگی باند ایلیوتیبیال و اصطکاک آن با استخوان‌ها خواهد شد.
- تضعیف توانایی چرخش لگن: ضعف در عضلات لگن باعث کشش اضافی بر باند ایلیوتیبیال می‌شود.
- پیچ‌خوردگی داخلی تیبیا: هنگامی که استخوان درشت‌نی به سمت داخل بدن می‌چرخد، باند ایلیوتیبیال به استخوان‌ها نزدیک‌تر شده و اصطکاک بیشتری ایجاد می‌کند.
- سفتی مادرزادی باند ایلیوتیبیال: در برخی افراد، باند ایلیوتیبیال به‌صورت طبیعی سفت و خشک است که این موضوع باعث افزایش خطر آسیب‌دیدگی خواهد شد.
- سرد شدن سریع بدن بعد از ورزش: عدم گرم کردن مناسب قبل از ورزش و سرد شدن ناگهانی بدن نیز منجر به ایجاد درد و التهاب در باند ایلیوتیبیال می‌شود.
- عدم استراحت کافی: فعالیت‌های زیاد بدون استراحت مناسب و کافی، فشار اضافی بر باند ایلیوتیبیال وارد می‌کند.
- دویدن روی سطح کج یا منحنی: دویدن بر روی سطح‌های ناهموار فشار زیادی به زانو و باند ایلیوتیبیال وارد خواهد کرد.
- کفش نامناسب: استفاده از کفش‌های نامناسب نیز به ایجاد درد و آسیب در ناحیه زانو و باند ایلیوتیبیال منجر می‌شود.
- این شرایط می‌تواند به طور تدریجی ایجاد شود و در نتیجه، مشکلاتی مانند درد مداوم در ناحیه جانبی زانو یا زانوهای دیگر به وجود آید.
بیشتر بخوانید: صافی کف پا در کودکان
پیشگیری از سندروم باند ایلیوتیبیال
برای پیشگیری از سندروم باند ایلیوتیبیال، ابتدا باید عضلات خود را قبل از هر تمرین تا حد قابل‌قبولی گرم کرده و تمرینات کششی انجام دهید. این کار کمک می‌کند تا عضلات و باند ایلیوتیبیال از آسیب‌های ناشی از کشیدگی جلوگیری کنند. همچنین، استراحت کافی بین تمرینات برای ریکاوری بدن و کاهش فشار بر باند ایلیوتیبیال بسیار ضروری است. از طرفی دویدن بر روی سطوح صاف و استفاده از کفش‌های مناسب نیز از عواملی است که باعث جلوگیری از بروز این سندرم می‌شود.
علاوه بر این، تقویت عضلات لگن، ران و همسترینگ به بهبود وضعیت بیومکانیکی بدن کمک کرده و فشار کمتری را به باند ایلیوتیبیال وارد می‌کند. در صورت نیاز، مشاوره با فیزیوتراپ برای شناسایی دقیق مشکلات حرکتی و تدوین برنامه‌ای مناسب جهت بهبود انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات توصیه می‌شود.
بیشتر بخوانید: کیست استخوان در کودکان
تشخیص سندروم باند ایلیوتیبیال
تشخیص سندروم باند ایلیوتیبیال ابتدا با بررسی سوابق پزشکی فرد و انجام معاینه فیزیکی آغاز می‌شود. پزشک دامنه حرکتی، استقامت و نواحی دردناک زانو را بررسی کرده تا بتواند علائم این سندرم را از مشکلات دیگر مانند آرتروز یا پارگی منیسک متمایز کند. در اکثر موارد، نیازی به آزمایشات پیچیده نیست، اما درصورتی‌که تشخیص دشوار شود، آزمایشات عکس‌برداری مانند اشعه ایکس یا MRI برای ردکردن علل دیگر انجام خواهد گرفت.
علائم رایج این سندرم شامل درد در ناحیه خارجی زانو بوده که با حرکت زانو یا هنگام خم و صاف‌کردن آن تشدید می‌شود. گاهی اوقات در این ناحیه صداهایی مانند پرش یا لرزش شنیده خواهد شد. از طرفی در برخی موارد، تورم در ناحیه برجستگی استخوانی زانو و درد متناوب از زانو به سمت ران نیز مشاهده می‌شود که نیاز به پیگیری دقیق‌تر دارد.
درمان سندروم باند ایلیوتیبیال
درمان سندروم باند ایلیوتیبیال در ابتدا با روش‌های غیرجراحی شروع می‌شود. در این روش نیاز به استراحت و کاهش فعالیت‌های ورزشی توسط پزشک توصیه شده تا به نوار ایلیوتیبیال زمان لازم برای بهبود داده شود. البته استفاده از یخ برای کاهش التهاب و درد در ناحیه آسیب‌دیده نیز بسیار موثر خواهد بود. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن را نیز نمی‌توان در تسکین درد و کاهش التهاب نادیده شمرد. فیزیوتراپی و انجام تمرینات کششی و تقویتی هم از روش‌های درمانی بسیار مهم برای عضلات ران و لگن هستند که به بهبود تعادل عضلانی و کاهش فشار بر باند ایلیوتیبیال کمک شایانی می‌کند.
در مواردی که درد شدیدتر شده به‌طوری‌که درمان‌های غیرجراحی پاسخگو نباشند، درمان‌های جراحی در نظر گرفته خواهند شد. این درمان‌ها شامل آزادسازی باند ایلیوتیبیال یا برداشتن قسمتی از آن است تا از اصطکاک بااستخوان زانو جلوگیری شود. البته جراحی به روش آرتروسکوپی انجام شده که هم کم تهاجمی‌تر بوده و همچنین به زمان بهبودی کوتاه‌تری نیاز دارد. در نهایت پس از جراحی، پزشک تمرینات فیزیوتراپی را برای بازسازی قدرت و انعطاف‌پذیری زانو توصیه می‌کند.
سؤالات متداول
آیا استفاده از کفی ارتوپدی به درمان سندرم باند ایلیوتیبیال کمک می‌کند؟
بله، استفاده از کفی ارتوپدی فشار وارد شده به باند ایلیوتیبیال را کاهش داده و در جلوگیری از بروز درد و تحریک بیشتر کمک‌کننده خواهد بود.
چه نوع کفش‌هایی برای ورزشکاران مبتلا به سندروم باند ایلیوتیبیال مناسب‌تر است؟
کفش‌های طبی و استاندارد که قوس پا را تا حد زیادی پوشش می‌دهند می‌توانند فشار بر باند ایلیوتیبیال را کاهش داده و از بروز درد جلوگیری کنند.
آیا تمرینات ورزشی سنگین به سندرم باند ایلیوتیبیال آسیب می‌زنند؟
بله، تمرینات سنگین و حرکاتی که فشار زیادی به زانو و باند ایلیوتیبیال وارد می‌کنند، مانند دویدن با شدت بالا یا دوچرخه‌سواری طولانی‌مدت، وضعیت را بدتر می‌کنند.
نتیجه گیری
برای درمان و مدیریت سندروم باند ایلیوتیبیال، مهم‌ترین نکته استراحت و کاهش فعالیت‌های ورزشی است تا التهاب زانو تا حد زیادی کاهش یابد. استفاده از یخ، داروهای ضدالتهابی و فیزیوتراپی هم در تسکین درد و بهبود وضعیت ناحیه آسیب‌دیده بسیار کمک‌کننده خواهد بود. علاوه بر این، اصلاح تکنیک‌های ورزشی، استفاده از کفش مناسب و تمرینات تقویتی و کششی، از بازگشت این سندروم تا حد قابل‌توجهی جلوگیری می‌کند. در نهایت اگر بهبودی لازم صورت نگرفت، توصیه می‌شود با یک پزشک متخصص مشورت کرده تا در صورت لزوم درمان‌های جراحی را برایتان در نظر بگیرد.