استئوسارکوم در کودکان شایع‌ترین نوع سرطان استخوان در این گروه سنی است. این تومورها می‌توانند در هر استخوانی ظاهر شوند، اما بیشتر در اطراف زانو و بالای بازو ایجاد می‌شوند. علائم سرطان استخوان در کودکان شامل درد استخوان، تورم، قرمزی و در برخی موارد شکستگی استخوان است. این بیماری عمدتا کودکان و جوانان زیر ۲۵ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد و نرخ بقای آن حدود ۶۵٪ است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، مانند جراحی و شیمی‌درمانی، می‌تواند به بهبود وضعیت بیماران کمک کند.
استئوسارکوم در کودکان چیست؟
استئوسارکوم در کودکان نوعی سرطان استخوان است که اغلب در دوران رشد، به‌ویژه در نوجوانان، بروز می‌کند. این سرطان از سلول‌های استخوانی شروع شده و در ابتدا ساختاری منظم دارد، اما با گذشت زمان به شکل تومور رشد می‌کند. استئوسارکوم بیشتر در استخوان‌های بلند مانند ران، ساق پا و بالای بازو، به‌ویژه در نزدیکی مفاصل زانو و شانه که سرعت رشد بالاتری دارند، دیده می‌شود.
این بیماری معمولا با علائمی مانند درد مداوم استخوان، تورم و در مواردی شکستگی‌های غیرمنتظره همراه است. اگرچه علت دقیق آن مشخص نیست، اما رشد سریع استخوان‌ها در سنین نوجوانی می‌تواند یکی از عوامل مؤثر باشد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب تحت نظر بهترین فوق تخصص ارتوپدی اطفال، شامل جراحی و شیمی‌درمانی، نقش مهمی در کنترل بیماری و افزایش شانس بقا دارد.
علل استئوسارکوم در کودکان
علت دقیق ایجاد سرطان استخوان در کودکان هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که برخی عوامل می‌توانند خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهند که عبارتند از:
- ژنتیک: در برخی از موارد، این سرطان با جهش ژنی نادری به نام RB1 مرتبط است. این جهش ژنی می‌تواند باعث رتینوبلاستوم ارثی که نوعی سرطان نادر چشم در کودکان است، نیز شود.
- رشد سریع: زمانی که جهش‌های رشدی در نوجوانان رخ می‌دهند، خطر ابتلا به این سرطان بسیار بالا می‌رود. بنابراین، می‌توان گفت که ارتباطی بین رشد سریع استخوان و تشکیل تومور وجود دارد.
- تابش اشعه: قرار گرفتن در معرض تابش اشعه، مانند اشعه‌هایی که برای درمان انواع مختلف سرطان استفاده می‌شوند، می‌تواند خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش دهد. به نظر می‌رسد که اشعه‌هایی که در آزمایش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس و سی‌تی‌اسکن استفاده می‌شوند، خطر کمتری دارند.
بیشتر بخوانید: پروتز کودکان
علائم سرطان استخوان در کودکان
درد استخوان در محل تومور، که اغلب در اطراف زانو یا بازو احساس می‌شود، متداول‌ترین علامت سرطان استخوان در کودکان است. این درد ممکن است در شب‌ها یا پس از فعالیت فیزیکی بدتر شود. دیگر علائم استئوسارکوم در کودکان عبارت‌اند از:
- تورم و قرمزی در محل تومور
- تبی که دلیل خاصی ندارد
- افزایش درد هنگام بالا بردن بازوها
- افزایش درد هنگام حرکت دادن پاها
- شکستگی استخوان پس از کمترین حرکت
- برآمدگی گرم روی پوست
- کاهش دامنه حرکتی اگر تومور در مفصل باشد
- لنگیدن اگر تومور در پا باشد.
بیشتر بخوانید: درمان ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد
تشخیص سرطان استخوان در کودکان
برای تشخیص استئوسارکوم در کودکان، پزشک ابتدا از شما در مورد سابقه سلامت و علائم کودک سوال خواهد کرد و سپس فرزند شما را معاینه می‌کند. در صورت نیاز، ممکن است به یک متخصص استخوان (جراح ارتوپد) یا متخصص سرطان استخوان (انکولوژیست ارتوپدی) ارجاع داده شود. دکتر سید رامین حاج زرگرباشی، فوق تخصص ارتوپدی اطفال و فلوشیپ ارتوپدی کودکان، می‌تواند در این زمینه کمک کند. همچنین فرزند شما ممکن است نیاز به انجام آزمایشات مختلفی داشته باشد، که شامل موارد زیر است:
- اشعه ایکس: این آزمایش از مقدار کمی اشعه برای تهیه عکس از استخوان‌ها و سایر بافت‌ها استفاده می‌کند.
- آزمایشات خون: استئوسارکوم ممکن است باعث تغییراتی در برخی آزمایشات خون شود، مانند آزمایش‌های کبدی و میزان رسوب گلبول‌های قرمز که ممکن است بالاتر از حد طبیعی باشند.
- سی تی اسکن: در این آزمایش از یک سری اشعه ایکس و یک کامپیوتر برای تهیه تصاویر دقیق از داخل بدن استفاده می‌شود.
- ام آر آی: این آزمایش با استفاده از آهنرباهای بزرگ، امواج رادیویی و کامپیوتر برای تهیه تصاویر دقیق از داخل بدن استفاده می‌کند.
- اسکن استخوان: در این آزمایش، مقدار کمی از ردیاب رادیواکتیو وارد رگ می‌شود و سپس در نواحی از استخوان که ممکن است سرطان وجود داشته باشد، جمع می‌شود.
- اسکن :PET در این آزمایش، قند رادیواکتیو وارد جریان خون می‌شود و سلول‌های سرطانی که بیشتر از سلول‌های طبیعی قند مصرف می‌کنند، جمع‌آوری می‌شود.
- بیوپسی تومور: یک قطعه کوچک از تومور برای آزمایش سلول‌های سرطانی گرفته می‌شود. بیوپسی برای تشخیص استئوسارکوم ضروری است و باید توسط یک متخصص با تجربه در مورد تومورهای استخوانی انجام شود.
بیشتر بخوانید: انگشت ماشه‌ای چیست؟
روش های درمان استئوسارکوم در کودکان
درمان استئوسارکوم در کودکان به عواملی مانند اندازه، موقعیت و مرحله تومور بستگی دارد و معمولا شامل ترکیبی از روش‌های مختلف است. درمان‌های اصلی این بیماری عبارتند از:
شیمی درمانی
شیمی درمانی بخش بسیار مهمی از درمان استئوسارکوم است. این درمان از داروهای ضد سرطان (سیتوتوکسیک) برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند و معمولا قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور تجویز می‌شود. پس از جراحی، شیمی درمانی به منظور کاهش خطر بازگشت سرطان تجویز می‌شود. معمولاً از ترکیب چند داروی شیمی درمانی استفاده می‌شود که این داروها می‌توانند سلول‌های سرطانی را در سراسر بدن هدف قرار دهند.
رادیوتراپی
این روش درمانی با استفاده از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی انجام می‌شود و در عین حال تلاش می‌شود که آسیب کمتری به سلول‌های سالم بدن وارد کند. رادیوتراپی معمولاً در مواقعی که جراحی ممکن نیست یا تومور در ناحیه‌ای قرار دارد که دسترسی به آن مشکل است، استفاده می‌شود.
عمل جراحی
جراحی یکی از روش‌های اصلی درمان استئوسارکوم است و نوع جراحی بستگی به موقعیت و اندازه تومور دارد. در بعضی موارد، ممکن است نیاز به آمپوتاسیون (برداشتن کل اندام) باشد. اما در بسیاری از موارد، می‌توان جراحی حفظ اندام انجام داد که در آن تنها بخش آسیب دیده از استخوان برداشته می‌شود و با یک پروتز یا استخوان از بخشی دیگر از بدن جایگزین می‌شود. در این نوع جراحی، هدف حفظ عملکرد طبیعی اندام است.
قطع عضو
در مواردی که تومور به رگ‌های خونی و اعصاب اطراف تاثیر گذاشته باشد، قطع عضو ممکن است ضروری باشد. بعد از قطع عضو، اندام کاذب (پروتز) تعبیه می‌شود که به طور منظم با رشد کودک تنظیم می‌شود و به کودک این امکان را می‌دهد که به فعالیت‌های عادی و ورزش بپردازد.
جراحی حفظ اندام
برای جراحی حفظ اندام دو روش اصلی وجود دارد:
- جایگزینی استخوان با پروتز: در این روش، استخوان آسیب دیده با یک پروتز مصنوعی جایگزین می‌شود.
- جایگزینی استخوان آسیب دیده با استخوان گرفته شده از قسمت دیگری از بدن (گرافت استخوان): این روش نیز به حفظ اندام کمک می‌کند.
در این نوع جراحی‌ها، کودک معمولا قادر خواهد بود به طور معمول از اندام خود استفاده کند، اما برای جلوگیری از آسیب به پروتز یا پیوند استخوان، به آن‌ها توصیه می‌شود که از ورزش‌های تماسی خودداری کنند.
راه های پیشگیری از ابتلا به استئوسارکوم در کودکان
متاسفانه هیچ راه قطعی برای پیشگیری از سرطان استخوان در کودکان وجود ندارد، زیرا عوامل خطر زیادی مانند ژنتیک و رشد سریع قابل تغییر نیستند. تغییراتی در سبک زندگی مانند حفظ وزن سالم و ترک سیگار می‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را کاهش دهد، اما بر استئوسارکوم تأثیر نمی‌گذارد. تنها عامل قابل‌کنترل، اجتناب از قرار گرفتن در معرض تابش اشعه است.
سوالات متداول
آیا درمان استئوسارکوم در کودکان عوارض جانبی دارد؟
درمان استئوسارکوم ممکن است عوارض جانبی مانند مشکلات قلبی، ریوی، کلیوی، باروری، عصبی و همچنین تغییرات در خلق و خو، تفکر و حافظه به همراه داشته باشد. همچنین ممکن است خطر ابتلا به نوع دیگری از سرطان افزایش یابد.
آیا سرطان استخوان در کودکان کشنده است؟
استئوسارکوم در صورت عدم گسترش به دیگر قسمت‌های بدن، میزان بقا حدود 65% دارد، اما در صورت متاستاز، این میزان به 30% تا 50% کاهش می‌یابد.
آیا می توان تومور استئوسارکوم را احساس کرد؟
گاهی اوقات توده (تومور) را می‌توان از طریق پوست احساس کرد. اما گاهی اوقات آن‌ها خیلی کوچک یا خیلی عمیق هستند و قابل احساس نیستند.
استئوسارکوم در کودکان در یک نگاه
دکتر سید رامین حاج زرگرباشی، فوق تخصص ارتوپدی اطفال و فلوشیپ ارتوپدی کودکان، یکی از متخصصان برجسته در زمینه تشخیص و درمان مشکلات استخوانی و سرطان استخوان در کودکان است. ایشان با سال‌ها تجربه در درمان بیماری‌های نادر استخوانی، از جمله استئوسارکوم، به کودکان و خانواده‌های آنان کمک می‌کند تا بهترین روش‌های درمانی را انتخاب کنند و به روند بهبودی سریع‌تر دست یابند. حضور ایشان در تیم درمانی می‌تواند اطمینان خاطر به والدین در مواجهه با این بیماری جدی بدهد.