پارگی تاندون آشیل پا یکی از شایع ترین و در عین حال ناتوان کننده ترین آسیب های اندام تحتانی است که اغلب در نتیجه فعالیت های ورزشی شدید یا حرکات ناگهانی رخ می دهد. این پارگی، اتصال بین عضلات ساق پا و استخوان پاشنه را از بین می برد و با درد شدید و ناتوانی در راه رفتن همراه است. کشیدگی تاندون آشیل پا نیز می تواند زمینه ساز این آسیب باشد. شناخت علائم، دلایل و راهکارهای درمان این مشکل از اهمیت زیادی برخوردار است، چرا که این آگاهی می تواند روند بهبودی را تسریع کرده و از بروز آسیب های بیشتر جلوگیری کند.
پارگی تاندون آشیل به چه معناست؟
آشیل به عنوان ضخیم ترین تاندون بدن، نقش حیاتی در فعالیت های روزمره به ویژه راه رفتن دارد. این تاندون از عضله گاستروکنمیوس در پشت ساق پا منشا گرفته و به استخوان پاشنه (کالکانئوس) متصل می شود و با انقباض عضله، حرکت پلانتار فلکشن یا پایین رفتن پنجه پا را ممکن می سازد.
پارگی تاندون آشیل شایع ترین نوع پارگی تاندون در بدن است که بیشتر در افراد ورزشکار یا میانسال دیده می شود. این آسیب ممکن است ابتدا با تغییرات بافتی مانند تندینوزیس آغاز شود و در نتیجه آسیب های مکرر، به پارگی کامل تاندون منجر گردد.
بیشتر بخوانید: کوتاهی انگشتان پا
علائم پارگی تاندون آشیل
پارگی تاندون آشیل پا ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- احساس ضربه یا لگد ناگهانی در ناحیه ساق
- درد ناگهانی و شدید همراه با تورم در اطراف پاشنه
- ناتوانی در خم کردن پا به سمت پایین یا راه رفتن با پای آسیب دیده
- ناتوانی در ایستادن روی نوک انگشتان همان پا
- شنیدن صدای “تق” یا پارگی در لحظه آسیب
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، از خود درمانی بپرهیزید و هرچه سریع تر به متخصص ارتوپدی مراجعه کنید.
علل پارگی تاندون آشیل پا
عوامل مختلفی می توانند در پارگی تاندون آشیل پا یا حتی کشیدگی تاندون آشیل پا نقش داشته باشند که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می شود:
- یکی از دلایل اصلی پارگی تاندون، کشش ناگهانی و فشار زیاد به آن است. این اتفاق اغلب در ورزش هایی مانند فوتبال، والیبال و بسکتبال رخ می دهد که در آن ها فرد به طور ناگهانی شروع به دویدن می کند و بارها روی پنجه پا بلند می شود. در نتیجه این حرکات سریع و بدون آمادگی، کشیدگی تاندون آشیل پا یا پارگی آن بیشتر در ورزشکاران غیر حرفه‌ای مشاهده می شود که بدن خود را به درستی گرم نمی کنند.
- سقوط از ارتفاع نیز یکی دیگر از عوامل مهم محسوب می شود. هنگامی که فرد با کف پا روی زمین فرود می آید، پا به طور ناگهانی به عقب کشیده شده و فشار شدیدی به تاندون وارد می شود که در نهایت می تواند منجر به پارگی تاندون آشیل پا شود.
- در برخی افراد به دلیل ابتلا به بیماری هایی که موجب دژنراسیون تاندون می شوند (تاندینوپاتی)، استحکام تاندون کاهش یافته و آمادگی بیشتری برای پارگی پیدا می کند. در این شرایط حتی کشیدگی تاندون آشیل پا نیز ممکن است منجر به آسیب های جدی شود.
- علاوه بر این، وارد شدن ضربه مستقیم یا لگد از پشت به ساق پا، یکی دیگر از عوامل شناخته شده در پارگی تاندون است. این نوع آسیب در ورزش های پر برخورد بسیار دیده می شود.
بیشتر بخوانید: درمان صافی کف پا در کودکان
برخی شرایط و بیماری ها نیز با ضعیف کردن ساختار تاندون، احتمال پارگی آن را افزایش می دهند. از جمله:
- تزریق کورتون به داخل تاندون آشیل
- ابتلا به بیماری نقرس
- ابتلا به بیماری‌های روماتیسمی
- وجود توده یا ناهنجاری درون بافت تاندون
شناخت این عوامل می تواند به پیشگیری از کشیدگی تاندون آشیل پا و در نهایت جلوگیری از پارگی تاندون آشیل پا کمک کند.
بیشتر بخوانید: درمان اختلاف طول اندام پا
تشخیص پارگی تاندون آشیل پا
نحوه تشخیص پارگی تاندون آشیل معمولا با مراجعه به متخصص ارتوپد و معاینات دقیق انجام می شود. یکی از تست های بالینی مهم برای تشخیص پارگی تاندون آشیل، Squeeze test و Thomson test است. پس از انجام این تست ها و در صورت وجود شک بالینی، با انجام سونوگرافی و ام آر آی مچ پا، پارگی تاندون تایید می شود.
دکتر رامین حاج زرگرباشی متخصص ارتوپدی تاکید می کند که در بیمارانی که با درد مچ پا بعد از ورزش یا درد ناگهانی به پزشک مراجعه می کنند، حتما باید پارگی تاندون آشیل مد نظر قرار گیرد. زیرا بسیاری از این پارگی ها در ابتدا تشخیص داده نمی شوند و به صورت مزمن ظاهر می شوند که این موضوع روند درمان را بسیار دشوار تر می کند.
نحوه درمان تاندون آشیل پا
برای درمان ابتدا باید نوع آسیب ایجاد شده مشخص شود. به طور کلی راه کارهای درمانی شامل موارد زیر هستند:
درمان خانگی
آسیب های جزئی تاندون آشیل پا معمولا به طور خود به خود بهبود پیدا می کنند. برای تسریع روند بهبودی می توانید از روش های زیر استفاده کنید:
- به پای آسیب دیده استراحت دهید.
- در هنگام راه رفتن از عصا کمک بگیرید.
- در صورت درد شدید هر 20 دقیقه روی ناحیه آسیب دیده کمپرس سرد قرار دهید.
- پای خود را هنگام نشستن یا دراز کشیدن روی یک بالش بالاتر نگه دارید.
- برای کاهش درد و التهاب می توانید مسکن های غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن مصرف کنید.
- با مشورت پزشک، فعالیت های بدنی سبک مانند شنا را انجام دهید.
روش غیر جراحی
این روش معمولا در شرایط خاص و برای افرادی که سن بالاتری دارند، ورزشکار نیستند، سیگار می کشند یا دیابت دارند و همچنین شرایط پوستی آن ها اجازه جراحی نمی دهد، استفاده می شود. درمان علامتی با کمک گچ، اسپلینت، بریس یا ارتوزهای مخصوص انجام می گیرد.
در هنگام استفاده از گچ، پای بیمار باید به مدت 8 هفته کاملا بی حرکت باقی بماند تا پارگی جوش بخورد. معمولا بیمار در چند هفته اول باید با دو عصای زیر بغل راه برود و پای آسیب دیده را زمین نگذارد. پس از پایان دوره گچ گیری، بیمار به مدت حداقل 3 تا 4 ماه باید از کفی های مخصوص کف پا استفاده کند.
روش جراحی
در افراد جوان و کسانی که فعالیت بدنی بالایی دارند یا ورزشکار هستند، روش جراحی برای درمان پارگی تاندون آشیل پا توصیه می شود. جراحی می تواند به صورت های مختلف انجام شود، گاهی از پیوند تاندون استفاده می شود، گاهی تاندون از بخش دیگری از بدن به محل پارگی منتقل می گردد و در مواردی نیز دو سر تاندون آشیل به صورت مستقیم به هم دوخته می شوند.
نکته مهم این است که تفاوت اصلی بین روش گچ گیری و جراحی در میزان احتمال پارگی مجدد تاندون است. در افرادی که با گچ درمان می شوند، احتمال پارگی مجدد بیشتر است، هرچند این احتمال در بیماران جراحی شده نیز وجود دارد و مراقبت های لازم پس از جراحی باید به دقت انجام شود. اما در افرادی که گچ گیری می شوند این احتمال بسیار بیشتر است.
به همین دلیل توصیه می شود در صورت بروز درد شدید و ناگهانی در مچ پا، به ویژه پس از ورزش، حتما معاینه دقیق و کامل از مچ پا و تاندون آشیل انجام شود. تاخیر در ترمیم تاندون بیش از 4 یا 5 روز، باعث می شود پارگی به عنوان پارگی مزمن شناخته شود که درمان آن بسیار دشوار تر است. برخی مقالات حتی پارگی های بالای 3 روز را مزمن در نظر می گیرند، زیرا در این حالت کوتاه شدن تاندون مشکلات زیادی در دوختن و ترمیم به وجود می آورد و نتیجه درمان به خوبی ترمیم سریع نخواهد بود.
نتیجه گیری
افرادی که دچار پارگی تاندون آشیل پا هستند ممکن است در ایستادن روی پنجه پا، دویدن ناگهانی و حرکات سریع مچ پا دچار مشکل شوند، بنابراین درمان سریع اهمیت زیادی دارد. دکتر رامین حاج زرگرباشی تاکید می کند که برای پیشگیری از این آسیب ها، استفاده از کفش های مناسب، حفظ وزن ایده آل، گرم کردن بدن قبل از ورزش و انجام نرمش های کششی پس از فعالیت ورزشی نقش مهمی در جلوگیری از کشیدگی تاندون آشیل پا و پارگی آن دارد.
سوالات متداول
وظیفه تاندون آشیل پا چیست؟
تاندون آشیل در بلند شدن پاشنه از زمین نقش کلیدی دارد و در بالا رفتن از پله، پریدن از بلندی، راه رفتن، ایستادن روی نوک پا و دویدن به شما کمک می کند.
چگونه می توان از آسیب دیدگی تاندون آشیل پیشگیری کرد؟
تمرینات تقویت ساق پا را انجام دهید، از دویدن روی سطوح سفت یا لغزنده خودداری کنید، کفش مناسب با پاشنه نرم بپوشید و شدت فعالیت ورزشی را به تدریج افزایش دهید.
عوامل مستعد کننده پارگی تاندون آشیل کدامند؟
این عوامل شامل اضافه وزن، سن، ورزش های دوره ای، مصرف داروهای استروئیدی و آنتی بیوتیک ها، اختلالات تروما در اندام تحتانی و تغییرات بیومکانیکی مانند کف پای صاف، گود یا اختلاف طول اندام است.