درمان ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد با پیشرفته ترین تکنیک ها

ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد به مجموعه‌ای از اختلالات ساختاری گفته می‌شود که در دوران جنینی و به دلیل عوامل ژنتیکی یا محیطی ایجاد می‌شوند. این ناهنجاری‌ها می‌توانند شامل کم‌ یا‌ زیادی انگشتان (پلی‌داکتیلی یا الیگوداکتیلی)، چسبیدگی انگشتان (سین‌داکتیلی)، یا تغییرات در شکل و عملکرد استخوان‌ها و مفاصل باشند. شدت این مشکلات متفاوت است و ممکن است تاثیراتی بر عملکرد دست و کیفیت زندگی کودک داشته باشد. درمان بسته به نوع ناهنجاری شامل روش‌های غیرجراحی، فیزیوتراپی یا جراحی اصلاحی است. تشخیص زودهنگام و مداخله به‌موقع می‌تواند به بهبود عملکرد دست و کاهش مشکلات بعدی کمک کند.

جراحی ناهنجاری مادرزادی دست توسط دکتر رامین حاج زرگرباشی فوق تخصص ارتوپدی اطفال

تعریف ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد

ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد به معنای اختلالات ساختاری در ظاهر انگشتان دست هستند که از ابتدای تولد قابل مشاهده‌اند. این نوع اختلالات که به دلیل عوامل ژنتیکی یا محیطی رخ می‌دهند  در زیبایی و عملکرد دستان نوزاد تاثیر به سزایی دارند. اکثر این ناهنجاری‌ها و اختلالات ظاهری با درمان‌های توانبخشی اصلاح می‌شوند؛پس جای نگرانی وجود ندارد.

بسیاری از نوزادان از همان ابتدای تولد با انگشتان چسبیده به هم، تعداد زیاد انگشت یا فقدان برخی از قسمت‌های دست، به دنیا می‌آیند. گاهی در فرایند رشد ظاهر می‌شوند. به خاطر همین بسیاری از آنها از همان ابتدای تولد قابل مشاهده نیستند؛ اما اگر از بابت درمان نشدن این نوع ناهنجاری‌های مادرزادی نگران هستید؛ باید به شما بگوییم که با پیشرفت تکنولوژی و علم پزشکی دیگر هیچ اختلالی برای همیشه ماندگار نیست.

برای مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید از دکتر رامین حاج زرگرباشی نوبت آنلاین بگیرید.

علائم ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد

ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد علائم مشخصی دارند که از ابتدای تولد کاملا مشخص هستند. این نوع مشکلات معمولا از دوران جنینی شکل می‌گیرند و باعث ایجاد اختلال در ظاهر انگشتان دست می‌شوند. برخی از مهمترین علائمی که نشان دهنده ناهنجاری‌های مادرزادی انگشتان دست هستند؛ عبارتند از:

• انگشتان چسبیده به هم

یکی از مشخص‌ترین علائم ناهنجاری‌ مادرزادی دست نوزاد؛ تولد با دستان چسبیده به هم با ظاهر عجیب است. بنابراین اگر کودک از همان ابتدای تولد یا در فرایند رشد با انگشتان چسبیده به هم متولد شد، حتما تشخیص سینداکتیلی داده می‌شود.

• وجود انگشت اضافه

• چرخش یا تغییر شکل استخوان‌های کف دست

یکی از ناهنجاری‌های مادرزادی نادر اما قابل‌توجه در نوزادان، چرخش یا تغییر شکل استخوان‌های کف دست (متاکارپ‌ها) است. در این وضعیت، استخوان‌های کف دست ممکن است به‌صورت غیرطبیعی زاویه‌دار یا پیچ‌خورده باشند که موجب اختلال در راستای انگشتان و کاهش توانایی حرکتی یا گرفتن اشیاء می‌شود. شدت این ناهنجاری از خفیف تا شدید متغیر است؛ در موارد خفیف، ممکن است تنها تغییر ظاهری جزئی دیده شود، اما در موارد شدیدتر نیاز به درمان جراحی و فیزیوتراپی تخصصی وجود دارد.

در بسیاری از موارد، چرخش استخوان‌های کف دست با سایر ناهنجاری‌ها مانند چسبندگی یا کوتاهی انگشتان همراه است. تشخیص دقیق این وضعیت معمولاً با تصویربرداری (رادیوگرافی یا سونوگرافی) انجام می‌شود. درمان نیز بسته به شدت تغییر شکل و میزان محدودیت حرکتی، می‌تواند شامل آتل‌بندی، فیزیوتراپی زودهنگام یا جراحی اصلاحی باشد تا عملکرد طبیعی دست نوزاد در آینده حفظ شود.

•  کوتاه بودن غیر طبیعی انگشتان دست

یکی دیگر از مهمترین علائمی که نشان دهنده ناهنجاری‌ مادرزادی دست نوزاد است؛ کوتاهی غیر طبیعی انگشتان دست است؛ که به خاطر تغییر در رشد بافت عضله یا استخوان به وجود می‌آید. هم عوامل ژنتیکی؛ هم عوامل محیطی هر دو در ایجاد این اختلال موثر هستند.

علل ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد

ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد به دلایل مختلفی به وجود می‌آیند. اکثر این اختلالات در دوران جنینی و هنگامی که نوزاد در شکم مادر است شکل می‌گیرند؛ به خاطر همین علت اصلی آن به عوامل ژنتیکی مربوط می‌شود. اگرچه عوامل محیطی هم تاثیرگذار هستند؛ اما اگر این حین تولد ایجاد شوند معمولا آن را به عوامل ژنتیکی نسبت می‌دهند.

یکی از مهمترین دلایل ناهنجاری‌ مادرزادی دست نوزاد انتقال ژن معیوب است؛ از آنجایی که این ژن‌ها تعیین کننده شکل ظاهری اندام هستند و از پدر و مادر به ارث می‌رسند؛ اگر آنها هم ناهنجاری مادرزادی دست داشته باشند؛ به احتمال زیاد این مشکل به فرزندانشان هم منتقل می‌شود.

اگر در دو ماه اول بارداری مادر در معرض تشعشعات اشعه ایکس قرار بگیرد یا داروهای را مصرف کند که در طول دوران بارداری ممنوع هستند؛ امکان دارد که به سلامت نوزاد خود آسیب برسانند. علاوه‌براین مصرف الکل و سیگار در دوران بارداری هم نقش موثری در ایجاد اختلالات و ناهنجاری‌های دست نوزاد دارد.

تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد

ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد از همان ابتدای تولد مشخص هستند؛ چون که ظاهر انگشتان به صورتی است که به هیچ عنوان حالت طبیعی ندارند. پزشک متخصص با بررسی دقیق قسمت‌های مختلف دست، متوجه می‌شود که این ناهماهنگی به خاطر مشکلات ژنتیکی یا عوامل محیطی در طول دوران بارداری به وجود آمده است. اکثر این ناهنجاری‌ها قبل از تولد قابل تشخیص نیستند؛ اما بعد از اینکه نوزاد متولد شد از همان ابتدا می‌توان تشخیص داد که مبتلا به ناهنجاری مادرزادی انگشتان دست شده است.

روش‌های درمان ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد

برای درمان ناهنجاری‌ مادرزادی دست نوزاد روش‌های مختلفی وجود دارد که پزشک براساس اختلال ایجاد شده هر یک از آنها را پیشنهاد می‌دهد. در موارد خفیف از روش‌هایی مثل فیزیوتراپی و ارتز استفاده می‌شود. اما اگر شدید باشد، به گونه‌ای که استخوان‌ها و غضروف‌ها به‌طور کامل به یکدیگر چسبیده یا دارای ناهنجاری شکل و اندازه باشند، به احتمال زیاد پزشک از روش‌های تهاجمی‌تر مثل جراحی استفاده می‌کند.

در ادامه، روش‌های درمان ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد را توضیح می دهیم:

1. فیزیوتراپی و کاردرمانی زودهنگام

در ناهنجاری‌های خفیف، فیزیوتراپی و کاردرمانی نقش مهمی در تقویت عضلات و افزایش تحرک مفاصل دارند. با تمرین‌های هدفمند، نوزاد می‌تواند توانایی گرفتن، خم کردن و باز کردن انگشتان را به‌تدریج بازیابد. این روش معمولا از ماه‌های اولیه زندگی آغاز می‌شود تا رشد حرکتی طبیعی حفظ شود.

2. استفاده از آتل یا قالب‌های اصلاحی

در برخی از ناهنجاری‌ها مانند چرخش یا تغییر شکل استخوان‌های کف دست، آتل یا قالب‌های ارتوپدی برای اصلاح تدریجی فرم استخوان‌ها استفاده می‌شود. این ابزارها باعث تثبیت موقعیت صحیح انگشتان و مفاصل می‌شوند و به رشد متقارن دست کمک می‌کنند.

3. جراحی اصلاحی (ترمیمی)

برای ناهنجاری‌های شدیدتر مثل چسبندگی انگشتان (سین‌دکتیلی) یا وجود انگشت اضافه (پلی‌دکتیلی)، جراحی بهترین گزینه درمانی است. معمولاً این عمل‌ها بین ۶ تا ۱۸ ماهگی انجام می‌شوند تا ساختار دست پیش از رشد کامل اصلاح شود. جراحی با هدف بازسازی ظاهر طبیعی دست و بهبود عملکرد حرکتی انجام می‌گیرد.

4. توانبخشی پس از جراحی

بعد از عمل جراحی، انجام جلسات فیزیوتراپی برای بازیابی حرکت، قدرت و انعطاف دست ضروری است. کاردرمانی به نوزاد کمک می‌کند تا مهارت‌های حرکتی ظریف خود مانند گرفتن اشیا را دوباره یاد بگیرد. این مرحله در موفقیت نهایی درمان بسیار تاثیرگذار است.

5. پیگیری منظم پزشکی و ارزیابی رشد دست

والدین باید پس از درمان، کودک را به‌صورت منظم نزد جراح ارتوپد یا متخصص دست ببرند. بررسی مداوم رشد استخوان‌ها و عملکرد انگشتان کمک می‌کند تا در صورت نیاز، درمان‌های تکمیلی به‌موقع انجام شود. پیگیری دقیق مانع از بروز ناهنجاری‌های ثانویه یا محدودیت حرکتی در آینده می‌شود.

آیا ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد قابل پیشگیری است؟

یکی از مهمترین نکاتی که در رابطه با ناهنجاری مادرزادی دست نوزاد وجود دارد این است که آیا می‌شود از بروز این اختلالات پیشگیری کرد؟ به‌طور کلی این بیماری زمینه ژنتیکی دارد اما اگر به دلایل محیطی ایجاد شود؛ عواملی مثل مصرف سیگار و الکل یا تغذیه نادرست در ایجاد آن دخیل هستند. بنابراین بهترین کاری که برای پیشگیری از این اختلال می‌توانید انجام دهید این است که تا جایی که ممکن است از مواد مغذی استفاده کنید و از مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری خودداری کنید.

 کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مادر هم در این زمینه بی تاثیر نیستند چون اگر به‌موقع و به صورت اصولی تکنیک‌های درمان را به کار ببرید  می‌توانید از اختلالات مادرزادی مثل ناهنجاری انگشتان دست پیشگیری کنید.

سوالات متداول

ناهنجاری آمیلیا و میروملیا به چه معنا است؟

این ناهنجاری نیز جزو اختلالات مادرزادی است که دست و انگشتان به‌طور کامل در بدن نوزاد شکل نمی‌گیرند.

ناهنجاری‌های مادرزادی دست مادر چه موقع ایجاد می‌شوند؟

ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد معمولا در ۴ تا ۸ هفتگی ایجاد می‌شوند.

آیا برای درمان ناهنجاری مادرزادی دست نوزاد باید آزمایش خاصی انجام داد؟

بله گاهی اوقات پزشک برای تشخیص دقیق و درمان مناسب آزمایشاتی مثل ژنتیک و رادیوگرافی تجویز می‌کند.

نتیجه‌گیری

ناهنجاری‌های مادرزادی دست نوزاد جز اختلالاتی هستند که هم به دلایل ژنتیکی ایجاد می‌شوند و هم به دلایل محیطی؛ مثلا اگر پدر یا مادر دچار ناهنجاری دست باشند به احتمال زیاد این مشکل از طریق ژن معیوب به فرزندشان هم منتقل می‌شود. در صورتی که پای عوامل محیطی وسط باشد، امکان دارد که مصرف یک داروی خاص یا قرار گرفتن در معرض تشعشعات اشعه ایکس باعث ایجاد این مشکل شده باشند. در هر صورت این اختلال از همان بدو تولد قابل تشخیص است و در صورت مراجعه منظم به پزشک و پیگیری مداوم می‌توان آنها را درمان کرد.