دررفتگی لگن در کودکان یا اصطلاحا دیسپلازی مادرزادی، یکی از بیماری‌هایی است که به علت نقص در ساختار مفصل ران و لگن کودکان به وجود می‌آید. در واقع در زمان تولد، وقتی نوزادی با ناپایداری ناحیه لگن به دنیا می‌آید، یعنی سر توپی استخوان ران در محل حفره مخصوص خود، در لگن جای نگرفته است، یا به دلیل اشکال در فرم توپی استخوان ران، به راحتی از حفره لگن خارج می‌شود. در ادامه به طور کامل به علائم، علل، تشخیص و درمان دررفتی لگن در کودکان می پردازیم. با ما همراه باشید.
دررفتگی لگن در کودکان چیست؟
دررفتگی لگن در کودکان، عمدتاً یک اختلال مادرزادی است. عدم اتصال کامل و قرارگیری نامناسب سر استخوان ران با مفصل لگن، اصطلاحا دررفتگی لگن نامیده می‌شود. گاهی استخوان سر ران به شکلی نافرم بوده و به طور مناسبی در حفره لگن قرار نمی‌گیرد که ناپایداری اتصال ران و لگن را در پی دارد.
همچنین گاهی نوزادان ابتدا بدون این مشکل متولد می‌شوند، اما در طول یک سال اول زندگی دچار این عارضه می‌گردند. در برخی گزارشات نشان از این است که قنداق کردن نوزادان، درصورتی‌که زانوها کاملا صاف و نزدیک به هم باشند، زمینه ایجاد این مشکل را فراهم می‌کند. درهرصورت اگر این اختلال در کودکان به موقع تشخیص داده شود، قابل اصلاح و درمان است و نگرانی از بابت آن وجود ندارد.
دررفتگی لگن کودکان ممکن است در یک طرف لگن مشاهده شود و با کوتاه و بلندی پاها همراه باشد. اما در مواردی که دررفتگی دو طرفه لگن ایجاد می‌شود، لنگی در راه رفتن کودکان مشهود خواهد بود. با این وجود از طریق معاینه نوزادان توسط بهترین فوق تخصص ارتوپدی اطفال، این اختلال قابل تشخیص بوده و اقدامات درمانی آن، به سرعت انجام می‌شود.
علائم دررفتگی لگن در کودکان چیست؟
دررفتگی لگن کودکان، عموماً در مراحل ابتدایی، و توسط پزشکان متخصص قابل تشخیص است. اما درهرصورت، به محض مواجهه با این علائم، بهتر است به پزشک متخصص اطفال یا ارتوپد کودکان مراجعه فرمایید. بارزترین مشخصات و علائم دررفتگی لگن کودکان عبارتند از:
- نابرابری قد یک پا نسبت به پای دیگر (زانوها در یک سطح نیستند)
- چین خوردگی غیرطبیعی پوست در ران و باسن کودک
- کم تحرکی یک پا نسبت به پای دیگر
- چرخش پا به سمت خارج
- راه رفتن کودک روی نوک انگشتان یک پا
- عدم توانایی در نشستن صحیح
- عدم توانایی در بالا رفتن از پله
- احساس درد در زانو یا ران هنگام راه رفتن
علل دررفتگی لگن در کودکان
در مورد دررفتگی لگن در کودکان، هنوز علت مشخصی عنوان نشده است. اما برخی عوامل می‌توانند، این عارضه دردناک را در کودکان ایجاد نمایند که از مهمترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عوامل وراثتی
یکی از عوامل موثر بر ابتلای کودکان به دررفتگی لگن، عامل ژنتیک است. مبتلا بودن یکی از افراد خانواده، سهم ۴ تا ۸ برابری احتمال این اختلال را ایجاد می‌نماید. در واقع شل بودن مفصل ران و عضلات لگن، یکی از علل اصلی دررفتگی لگن به‌شمار می‌رود که گاهی تحت تاثیر عوامل وراثتی ایجاد می‌شود.
عوامل هورمونی
هورمون‌های زنانه (پروژسترون) در ضعیف بودن مفاصل، رباط‌ها و عضلات لگن نقش به‌سزایی دارند. دررفتگی لگن گاهی از شل بودن همین مفاصل ناشی می‌شود و همین امر باعث آمار بالای دررفتگی لگن دختران نسبت به پسران شده است. و همچنین گزارشاتی در مورد دررفتگی لگن دختران در دوران بلوغ و یا بارداری بانوان دیده شده که همه و همه از افزایش سطح هورمون‌های زنانه ناشی می‌شوند.
موقعیت جنینی
گاهی موقعیت یکنواخت جنین می‌تواند، باعث عدم شکل‌گیری کامل لگن شود. به علاوه در بعضی از تجربیات بارداری، فضای کم رحم، امکان تشکیل لگن را به طور کامل فراهم نمی‌کند و همین موضوع می‌تواند منجر به دررفتگی مادرزادی لگن کودکان شود.
تشخیص دررفتگی لگن در کودکان
معاینات غربالگری در سال‌های اول تولد، از موثرترین اقدامات، جهت تشخیص این اختلال به شمار می‌روند. معاینه فیزیکی پاها و لگن، انجام آزمایشات و تصویربرداری از نوزادان، به تشخیص پزشک متخصص ارتوپدی کمک شایانی می‌نمایند. پزشک متخصص در نوزادان کمتر از چهار ماه، از اولتراسوند (سونوگرافی)، و در شیرخواران بالای چهار ماه، از اشعه ایکس، برای تشخیص این اختلال بهره می‌برد.
ممکن است پزشک در بدو تولد نوزاد، با گوش دادن به صدای داخل لگن، مشکل حرکتی را تشخیص دهد؛ و اگر تشخیص دررفتگی لگن در بدو تولد اتفاق افتد، از کمربند طبی مخصوص برای درمان آن بهره می‌برد. اما اگر بعد از سن راه رفتن کودک، دررفتگی لگن مشاهده گردد، طبیعتا روند درمان پیچیده‌تر و نتیجه آن غیرقابل پیش‌بینی‌تر خواهد بود.
درمان دررفتگی لگن در کودکان
از نکات مهمی که در درمان دررفتگی لگن کودکان باید به یاد داشته باشیم، زمان موثر درمان است که بین ۸ تا ۲۴ هفتگی ذکر شده، و اگر درمان، قبل از ۶ هفتگی کودک انجام پذیرد، نوزاد دارای مفصلی کاملاً طبیعی خواهد بود. اما اگر فرصت مناسب درمان طی شده، ولی درمانی صورت نگرفته باشد، بعد از ۴ سالگی به دلیل شکل‌پذیری استخوان، لگن رشد مناسبی نخواهد داشت و می‌تواند در آینده باعث بروز درد شود.
در کل به دلیل ناترازی فشار بر مفصل، و یکسان نبودن سطح تماس، سایش شدیدی ایجاد می‌شود و این شرایط به مرور زمان، آرتروز و درد شدیدی را به همراه خواهد آورد.
درمان دررفتگی لگن در هر مرحله از سن کودکان متفاوت است. در نوزادان تازه متولد شده برای درمان، ۱ تا ۲ ماه از بریس مخصوص استفاده می‌شود. در کودکان تا ۶ ماه، از دستگاه مخصوصی بهره می‌برند و علاوه بر آن، تا ۶ هفته از بریس استفاده می‌کنند تا مشکل لگن اصلاح شود.
همچنین در کودکان ۶ ماه تا دو سال، ریداکشن و گچ‌گیری انجام می‌شود. اما اگر در این کودکان، گچ و ریداکشن نتوانند موفق عمل کنند، جراحی باز مورد نیاز است تا مشکل بهبود یابد. در واقع گاهی نیاز است در هنگام جراحی، طول استخوان کمی کوتاه شود، تا بتواند در جای مناسب خود قرار گیرد.
سوالات متداول
آیا دررفتگی لگن در کودکان، باعث درد می‌شود؟
درد دررفتگی لگن در سنین نوجوانی و جوانی بروز پیدا می‌کند. خصوصاً اگر در دوران نوزادی، درمان و اصلاح انجام نشده باشد.
پس از شروع درمان، چه زمانی علائم در رفتگی لگن در کودکان از بین می‌رود؟
همه کودکان پس از درمان و اتمام جلسات فیزیوتراپی، می‌توانند بدون درد و ناراحتی راه بروند؛ و پس از این، علائم در رفتگی لگن را تجربه نخواهند کرد.
عواقب درمان نشدن دررفتگی لگن کودکان در بزرگسالی چیست؟
بروز آرتروز، دردهای شدید و اختلاف طول پاها، از جمله عوارض ناشی از دررفتگی لگن کودکان در بزرگسالی به شمار می‌روند.
راه‌های پیشگیری از دررفتگی لگن در کودکان چیست؟
متاسفانه هیچ راهی برای پیشگیری از دررفتگی لگن وجود ندارد. اما معاینات دقیق نوزادان توسط پزشک متخصص اطفال و نیز متخصص ارتوپدی، می‌تواند به تشخیص زود هنگام و درمان موفق این کودکان کمک کند.
نتیجه گیری
همان‌گونه که تا به اینجای مطلب به این موضوع پرداختیم، دررفتگی لگن کودکان با تشخیص به موقع و اقدامات سریع درمانی، می‌تواند به‌طور کاملا موثری بهبود پیدا کند. همچنین در صورت شدت عارضه و نیاز به عمل جراحی، می‌توان از مساعدت جراحان ارتوپد برای درمان کودکان بهره برد و پس از سپری کردن دوران نقاهت، بهبود کامل وضعیت بیمار را مشاهده کرد.