درد شانه یکی از رایج‌ترین مواردی است که بسیاری از افراد در بازه‌های مختلف زندگی احساس می‌کنند. این مشکل گاهی به‌صورت ناگهانی شروع شده و گاهی در پی کشیدگی‌های پنهان پدیدار می‌شود. مفصل شانه آزادی حرکت فراوانی دارد و همین گستردگی دامنه فعالیت، آن را در برابر صدمات گوناگون آسیب‌پذیرتر میکند. بنابراین، آشنایی با کمربند شانه‌ای، علل درد و راه‌های پیشگیری اهمیت زیادی دارد. در صورتی که درد شدت یابد یا طولانی شود، مشاوره با متخصصانی مانند دکتر رامین حاج زرگرباشی می‌تواند کمک‌کننده باشد تا اقدامات لازم انجام شود و کیفیت زندگی فرد تحت تأثیر قرار نگیرد.
علائم درد شانه
درد شانه همانند هر مشکل دیگری، نشانه‌هایی دارد که در صورت شناسایی زودهنگام، روند مراقبت ساده‌تر می‌شود. یکی از اولین هشدارها، احساس درد در هنگام حرکت دادن بازو است. گاهی این ناراحتی تنها در حرکات دور کردن شانه پدیدار می‌شود و گاهی هنگام بالا بردن دست یا گردش شانه دیده می‌شود. در برخی موارد، درد آن‌قدر شدید نیست اما فرد متوجه ضعف، تیر کشیدن، احساس گزگز یا حتی قفل شدن شانه می‌شود.
کاهش دامنه حرکتی هم نشانه مهمی است. اگر برای شانه چرخش مالیم یا بلند کردن جسمی کوچک، درد حس می‌کنید یا در پوشیدن لباس دچار مشکل هستید، شاید دچار اختلال در تاندون‌ها، عضلات روتاتور کاف یا کپسول شانه شده‌اید. وجود ورم یا التهاب اطراف مفصل نیز گاهی خود را به‌صورت قرمزی یا حساس شدن محل شانه به لمس نشان می‌دهد. همچنین اگر شانه هنگام حرکات صداهای تقه یا ساییدگی داشت، ضروری است این نشانه ها را جدی بگیرید.
بیشتر بخوانید: دررفتگی شانه در کودکان
علل و عوامل خطر درد شانه
عوامل گوناگونی باعث درد شانه هستند. شناخت این عوامل باعث می‌شود زاویه دید افراد درباره این درد گسترده‌تر شود:
- التهاب تاندون و بورس
این حالت بیشتر به علت تکرار حرکت‌های مشابه رخ می‌دهد. تاندون‌ها که بافت‌های محکم پیوند دهنده عضله به استخوان هستند، ممکن است در اثر فشارهای مداوم ملتهب شوند. بورس‌ها هم ساختارهای کیسه مانند پر از مایع‌اند که بین استخوان و تاندون یا عضله قرار دارند. زمانی که این کیسه‌ها دچار التهاب شوند، اصطکاک در شانه بیشتر می‌شود و درد آغاز خواهد شد.
- پارگی عضلات روتاتور کاف یا تاندون دوسر
بخشی از دردهای شانه به علت پارگی‌های ریز یا کامل در تاندون‌های روتاتور کاف و گاهی تاندون دوسر بازویی است. ورزشکارانی که حرکاتی تکراری مثل پرتاب مکرر یا بالا بردن دست انجام می‌دهند، یا افرادی که هنگام افتادن روی شانه ضربه شدیدی می‌خورند، با چنین آسیبی روبه‌رو می‌شوند. در سنین بالاتر هم تغییرات مربوط به کهولت، مانع خون‌رسانی خوب به برخی بخش‌های تاندون می‌شود و پارگی آسان‌تر پدیدار می‌گردد.
- بی‌ثباتی مفصل شانه
مفصل شانه دامنه حرکتی زیادی دارد و این گستردگی حرکت گاهی باعث ناپایداری می‌شود. بالاخص دررفتگی شانه یا نیمه‌دررفتگی در ورزشکاران رایج است. گاهی بعد از یک ضربه شدید یا فشار ناگهانی به شانه، سر گرد استخوان بازو از حفره گلنوئید بیرون می‌جهد. این وضعیت از رایج‌ترین دررفتگی‌های بدن به‌شمار می‌رود و درد بسیاری ایجاد میکند.
- پیچ‌خوردگی مفصل آکرومیوکلاویکولار
این مفصل میان استخوان ترقوه و زائده آکرومیون کتف قرار دارد. اگر رباط‌های نگهدارنده‌اش آسیب ببینند، فرد ممکن است احساس درد شدید در ناحیه نزدیک شانه داشته باشد. این صدمه در ورزشکاران، ساقط شدن هنگام دوچرخه‌سواری یا افتادن روی شانه مشاهده می‌شود.
بیشتر بخوانید: بالا بودن مادرزادی شانه
- سندروم گیرافتادگی شانه
زمانی روی می‌دهد که فضای زیر زائده آخرمی باریک شده و به تاندون‌های روتاتور کاف یا بورس زیر آن فشار وارد شود. این اتفاق به‌ویژه در افرادی که حرکت دور کردن شانه را زیاد تکرار می‌کنند، نمود دارد. اگر این فرایند مدتی طول بکشد، التهاب تاندون یا بورسیت بروز پیدا میکند و با ادامه‌دار بودن عامل تنش، درد شدت می‌گیرد.
- بیماری‌ها و دردهای انتشاری
گاهی درد شانه هیچ ارتباط مستقیمی با ساختارهای شانه ندارد و سرچشمه درد جای دیگری است. فتق دیسک‌های گردنی، بیماری‌های قلبی، تومورهای ناحیه گردن و برخی ناراحتی‌های گوارشی مانند مشکلات کیسه صفرا نیز ممکن است درد را به شانه منتقل کنند، پدیده‌ای که آن را درد ارجاعی می‌نامند. همچنین شانه منجمد (کپسولیت چسبنده)، آرتروز، روماتیسم و حتی سل شانه از دیگر بیماری‌هایی هستند که درد در این بخش ایجاد می‌کنند.
- شکستگی‌ها
وارد شدن ضربه به شانه، تصادفات یا افتادن روی آن می‌تواند به شکستگی استخوان بازو، ترقوه یا کتف منجر شود. هرچه محل شکستگی به مفاصل نزدیک‌تر باشد یا جابه‌جایی قطعات شکسته بیشتر شود، درد و محدودیت حرکتی شدیدتر خواهد بود. گاهی شکستگی همراه دررفتگی هم پیش می‌آید که وضعیت را پیچیده‌تر میکند.
بیشتر بخوانید: زانوی ضربدری در کودکان
روش‌های تشخیص درد شانه
تشخیص عامل اصلی درد شانه، اولین اقدام برای درمان است. پزشک عموما مراحل زیر را دنبال میکند:
- مصاحبه و ارزیابی بالینی: بررسی میکند چه زمانی درد آغاز می‌شود، آیا در حالت استراحت هم حس می‌گردد یا فقط هنگام فعالیت، و پرسش پیرامون دیگر علائم.
- معاینه فیزیکی: شامل لمس نقاط مختلف شانه، ارزیابی قدرت عضلات و مشاهده دامنه حرکتی بازو است.
- عکس‌برداری و تصویربرداری: عکس ساده رادیولوژی مشخص میکند که آیا شکستگی یا زائده استخوانی وجود دارد یا خیر. در شرایط پیچیده‌تر، ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن می‌تواند ساختارهای عمقی (مانند تاندون‌های بخش روتاتور کاف) را نشان دهد.
- آزمایش‌های تکمیلی: گاهی پزشک برای بررسی احتمال آرتریت روماتوئید یا درگیری دیگر اندام‌ها، آزمایشات خونی درخواست میکند. در صورت شک به درد ارجاعی، ممکن است ارزیابی قلبی یا بررسی اندام‌های شکمی و گردنی نیز ضرورت داشته باشد.
پیشگیری از درد شانه
پیشگیری از درد شانه به طور کامل امکان‌پذیر نیست، اما می‌توان آن را تا حدی کاهش داد. رعایت چند نکته ساده از بروز صدمات تکراری جلوگیری میکند:
- تمرین‌های تقویتی و کششی
تمرین‌های منظم که گروه عضلات کمربند شانه‌ای را درگیر کند، شانه را منعطف‌تر و قوی‌تر می‌سازد. حرکات سرد و گرم کردن پیش از ورزش یا فعالیت‌های بدنی از بروز التهاب‌های ناگهانی کم می کند.
- خودداری از فشار بیش از حد
در ورزش یا کارهای روزانه، بهتر است نگاه دقیقی به توان بدن داشت. بلند کردن جسمانی بسیار سنگین یا انجام مکرر حرکات بالا سری بدون استراحت ممکن است شانه را حساس کند. استراحت به‌اندازه کافی به ویژه در ورزشکاران ضروری است.
- حفظ حالت درست بدن
نشستن یا ایستادن نامناسب طی روزهای طولانی، به مرور زمان بر شانه و گردن فشار می‌آورد. قرارگیری شانه‌ها در وضعیت استاندارد اهمیت بسیاری در کاهش درد دارد.
- بررسی پزشکی پیش از پیشرفت درد
اگر کوچک‌ترین علامتی حس شد، مراجعه به افراد ماهر مانند دکتر رامین حاج زرگرباشی می‌تواند مشکل را در مراحل ابتدایی کنترل کند. بی‌توجهی به درد جزئی یا استفاده از روش‌های غیرعلمی، شرایط را شدیدتر میکند.
نتیجه گیری
درد شانه از جمله مواردی است که امکان دارد هر شخص در طول زندگی با درجات متفاوتی آن را احساس کند. وجود ساختار ظریف و در عین حال فعال شانه، زمینه آسیب‌های گوناگونی را فراهم می‌سازد. علت‌های رایج این درد شامل التهاب تاندون و بورس، پارگی تاندون‌های روتاتور کاف، ناپایداری مفصل شانه، پیچ‌خوردگی مفصل ترقوه‌ای-کتفی، بیماری‌هایی همچون آرتروز یا حتی دردهای ارجاعی است. روش‌های تشخیصی مانند معاینه فیزیکی، عکس‌برداری و تصویربرداری ام‌آرآی یا سونوگرافی در کنار سنجش عصب کمک می‌کنند دلیل اصلی معلوم شود.
پیشگیری از درد شانه تا حد زیادی امکان‌پذیر است؛ تنها کافی است به وضعیت بدن، حرکات ورزشی و رژیم فعالیتی درست دقت شود.. در نهایت، در صورت مزمن شدن یا وقوع صدمه‌های جدی، دریافت درمان تخصصی ضروری است