آسیب ورزشی در کودکان یک نگرانی مهم برای والدین است که می‌خواهند فرزندانشان زندگی فعال و سالمی داشته باشند. ورزش، علاوه بر فراهم کردن فرصتی برای تناسب اندام، باعث تقویت انضباط شخصی کودک می شود. با این حال، شرکت در فعالیت‌های ورزشی می‌تواند خطر بروز آسیب‌های مختلفی از جمله ضربه به سر، پیچ‌خوردگی، کشیدگی و شکستگی را افزایش دهد.
آگاهی از دلایل و راه‌های پیشگیری از این آسیب‌ها به والدین و مربیان کمک می‌کند تا ایمنی فرزندان را در اولویت قرار دهند و آن‌ها را تشویق کنند که با آگاهی بیشتری در ورزش شرکت کنند. در ادامه به توضیحات کاملی درباره آسیب ورزشی در کودکان و راه های پیشگیری و درمان آن می پردازیم.
آسیب ورزشی در کودکان ناشی از چه مواردی است؟
آسیب ورزشی در کودکان و نوجوانان به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
آسیب‌های تروماتیک:
این نوع آسیب‌ها به‌طور ناگهانی رخ می‌دهند و معمولاً نتیجه ضربه یا فشار ناگهانی بر مفاصل، عضلات یا استخوان‌ها هستند. نمونه‌های شایع آن شامل پیچ‌خوردگی مچ پا، شکستگی استخوان و پارگی رباط‌های زانو است. تحقیقات نشان می‌دهد حدود ۶۰ درصد از آسیب‌های ورزشی در نوجوانان مربوط به مچ پا هستند.
آسیب‌های مزمن:
چنین آسیب‌هایی به دلیل استفاده مکرر و بیش از حد از عضلات، مفاصل یا تاندون‌ها به‌تدریج ایجاد می‌شوند و اغلب شامل کشیدگی، پارگی یا گرفتگی عضلات می‌شوند. برخی از این آسیب‌ها، به‌ویژه در مفاصل، می‌توانند به صفحات رشد نیز آسیب بزنند. صفحه رشد بخشی از استخوان است که تا پایان دوره بلوغ رشد می‌کند و آسیب به آن می‌تواند بر رشد استخوان تأثیر منفی بگذارد.
مراجعه به موقع به بهترین فوق تخصص ارتوپدی اطفال جهت معاینه و درمان از اهمیت بالایی برخوردار است.
شایع ترین آسیب های ورزشی در کودکان
از شایع ترین آسیب های ورزشی در کودکان عبارتند از:
پیچ‌خوردگی مچ پا
این آسیب زمانی رخ می‌دهد که رباط‌های حمایت‌کننده مچ پا کشیده یا پاره شوند. پیچ‌خوردگی مچ پا معمولاً در ورزش‌هایی مانند بسکتبال، تنیس، فوتبال و فوتبال آمریکایی که نیاز به حرکات چرخشی دارند، شایع است. علائم شامل درد، تورم، کبودی و بی‌ثباتی مچ پا هستند.
پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL)
این رباط یکی از مهم‌ترین رباط‌های تثبیت‌کننده زانو است. پارگی آن ممکن است به‌دلیل ضربه به قسمت خارجی زانو یا به‌صورت ناگهانی پس از پرش یا چرخش اتفاق بیفتد. این آسیب در بسکتبال، والیبال، تنیس و فوتبال رایج است.
آسیب آزگود-شلاتر
این نوع زانو درد ناشی از کشیدگی در صفحه رشد بالای استخوان ساق پا است که معمولاً به‌دلیل سفتی عضلات و فعالیت زیاد ایجاد می‌شود و ممکن است همراه با درد، تورم یا برآمدگی در پایین زانو باشد.
آسیب آرنج لیگ کوچک
این آسیب ناشی از فشار مکرر به محل رشد داخلی آرنج است و در ورزش‌هایی مانند بیسبال و سافت‌بال به‌خصوص در پرتاب‌کنندگان رایج است. علائم شامل درد و حساسیت در ناحیه آرنج می‌باشد.
آسیب شانه لیگ کوچک
مشابه آسیب آرنج لیگ کوچک، این آسیب شانه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بیشتر در کودکان ۱۱ تا ۱۴ ساله دیده می‌شود، به‌ویژه در بیسبال، سافت‌بال، شنا و تنیس.
شین اسپلینت (درد جلوی ساق پا)
این آسیب در کودکانی که به دویدن مکرر روی سطوح سخت می‌پردازند یا بدون آماده‌سازی مناسب شروع به تمرین می‌کنند، شایع است و موجب درد و ناراحتی در جلوی ساق پا می‌شود.
ضربه مغزی
این آسیب که ناشی از ضربه مستقیم به سر است، در بسیاری از ورزش‌ها ممکن است اتفاق بیفتد. علائم ضربه مغزی شامل سردرد، سرگیجه، تاری دید و گیجی است و نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.
بیشتر بخوانید: اثرات چاقی بر سلامت استخوان کودکان
روش های درمان آسیب ورزشی در کودکان
درمان آسیب ورزشی در کودکان با روش های مختلفی قابل انجام است که در ادامه به توضیح آن می پردازیم:
1. روش RICE:
روش RICE (استراحت، یخ، کمپرس و بالا نگه داشتن) یکی از روش‌های اصلی برای درمان آسیب ورزشی در کودکان است. این روش کمک می‌کند تا درد و تورم کاهش یابد و فرآیند بهبودی تسریع شود.
استراحت (Rest):
استراحت، اولین و مهم‌ترین قدم در درمان آسیب‌های ورزشی است. عضله یا مفصل آسیب دیده باید از حرکت اضافی اجتناب کند تا روند بهبودی سریع‌تر انجام شود.
یخ (Ice):
یخ‌گذاری بر روی ناحیه آسیب‌دیده در 24 تا 48 ساعت اول بعد از آسیب، به کاهش تورم و درد کمک می‌کند. یخ باید به صورت غیرمستقیم روی پوست قرار گیرد تا از آسیب به پوست جلوگیری شود.
کمپرس(Compression):
استفاده از بانداژ الاستیک برای فشرده‌سازی منطقه آسیب‌دیده به کاهش تورم و ثابت نگه داشتن مفصل کمک می‌کند. باید توجه داشت که بانداژ نباید آنقدر سفت باشد که جریان خون را مختل کند.
بالا نگه داشتن (Elevation):
بالا نگه داشتن ناحیه آسیب‌دیده، به خصوص در سطح بالاتر از قلب، باعث خروج مایعات اضافی از ناحیه آسیب‌دیده و کاهش تورم می‌شود.
2. محصولات ضد درد
استفاده از داروهای ضد درد بدون نسخه مانند ژل‌های خنک‌کننده گیاهی (مثلاً منتولیکا لافارر) می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. این ژل‌ها برای تسکین دردهای عضلانی و مفصلی، رگ به رگ شدن، پیچ خوردگی و سایر آسیب‌های ورزشی مناسب هستند.
3. مراجعه به پزشک
در صورتی که آسیب‌دیدگی شدید باشد یا علائم قابل توجهی همچون درد و تورم شدید، برآمدگی‌ها یا تغییر شکل مفصل، صدای خرد شدن از مفصل، ضعف یا ناتوانی در تحمل وزن، یا عدم تعادل مشاهده شود، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. در مواردی که آسیب‌دیدگی شدیدتر باشد یا علائم حادتر مانند مشکل در تنفس، گیجی یا تب بروز کند، باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد.
4. درمان‌های پیشرفته
در صورت عدم بهبودی پس از دو هفته یا در صورت وجود آسیب‌های جدی (مانند شکستگی استخوان یا پارگی تاندون‌ها)، ممکن است نیاز به جراحی یا فیزیوتراپی باشد.
بیشتر بخوانید: مراقبت های بعد از جراحی پای پرانتزی
پیشگیری از آسیب ورزشی در کودکان
برای پیشگیری از آسیب ورزشی در کودکان، رعایت برخی اصول و اقدامات می‌تواند بسیار مؤثر باشد. در ادامه به مهم‌ترین روش‌ها برای جلوگیری از آسیب‌های ورزشی اشاره می‌شود:
گرم کردن صحیح و انجام کشش قبل از ورزش
بهترین راه برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی ورزشی، گرم کردن صحیح بدن قبل از فعالیت است. عضلات گرم و انعطاف‌پذیر کمتر در معرض آسیب قرار می‌گیرند و توانایی حرکت، خم شدن و پرش بهتری دارند.
استفاده از تکنیک‌های مناسب برای خنثی کردن
یادگیری تکنیک‌های صحیح حرکات ورزشی برای پیشگیری از آسیب‌ها ضروری است. برای مثال، خم کردن صحیح زانوها در برخی ورزش‌ها می‌تواند از آسیب‌های جدی مانند آسیب به ستون فقرات یا باسن جلوگیری کند.
استفاده از تجهیزات مناسب
انتخاب کفش و تجهیزات ورزشی مناسب برای کودک بسیار مهم است، زیرا تجهیزات نامناسب می‌توانند خطر آسیب دیدگی را افزایش دهند. استفاده از تجهیزات استاندارد و متناسب با هر ورزش، به جلوگیری از آسیب‌های احتمالی کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: چرخش لگن
عدم زیاده‌روی در فعالیت‌ها
اگر کودک آسیب دید، باید قبل از شروع مجدد ورزش، از بهبودی کامل او اطمینان حاصل کنید. ادامه دادن فعالیت ورزشی با درد می‌تواند منجر به آسیب‌های جدید شود، بنابراین باید با حرکات سبک و تدریجی شروع کرد.
سرد کردن بدن بعد از ورزش
بعد از ورزش، بدن باید به آرامی سرد شود که شامل حرکات کششی مشابه گرم کردن است. این کار به بازگشت عضلات به حالت طبیعی و جلوگیری از آسیب‌های بعدی کمک می‌کند.
فعالیت را به آهستگی از سر بگیرید
پس از استراحت به دلیل آسیب، نباید بلافاصله فعالیت‌های سنگین شروع شود. بعد از 48 ساعت، با استفاده از گرما و بازگشت تدریجی به ورزش می‌تواند به بهبودی کمک کند.
سوالات متداول
اهمیت مراقبت از آسیب ورزشی در کودکان چیست؟
مراقبت زودهنگام از آسیب‌های ورزشی از بروز مشکلات طولانی‌مدت جلوگیری می‌کند و توانبخشی مناسب به بازگشت قدرت و پیشگیری از آسیب مجدد کمک می‌کند. همچنین حمایت از سلامت روانی کودک در دوران نقاهت برای بهبودی کامل ضروری است.
چگونه آسیب ورزشی در کودکان تشخیص داده می شود؟
پزشک برای تشخیص آسیب ورزشی در کودکان، ابتدا معاینه بدنی انجام می‌دهد و تاریخچه پزشکی کودک را بررسی می‌کند. برای تأیید تشخیص، ممکن است از تست‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، MRI یا سونوگرافی استفاده کند و در صورت نیاز، روش RICE را توصیه کند.
چه زمانی باید برای بررسی آسیب ورزشی به پزشک مراجعه کرد؟
اگر درد مداوم دارید، تورم یا حرکت غیرعادی مفاصل مشاهده می‌شود، یا درد پس از استراحت بهبود نمی‌یابد. باید حتما به پزشک مراجعه کنید.
نتیجه گیری
آسیب ورزشی در کودکان ممکن است نگران‌کننده باشد، اما با رعایت رویکردهای صحیح، می‌توان از بروز آن‌ها جلوگیری و یا آن‌ها را به خوبی مدیریت کرد. آموزش اصولی، استفاده از تجهیزات مناسب و مشاوره پزشکی به موقع از جمله اقدامات کلیدی در این راستا هستند. مربیان و والدین با همکاری و نظارت مستمر می‌توانند نقش مؤثری در حفظ ایمنی کودکان ورزشکار ایفا کنند.